BODZENTYN

Bodzentyn
miasto w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bodzentyn.

Miasto na skraju Świętokrzyskiego Parku Narodowego, u stóp Miejskiej Góry nad rzeką Psarką. Miejscowość założona w XIV wieku przez biskupa krakowskiego Bodzantę. W końcu tego samego wieku zostały zbudowane mury miejskie i zamek, a w połowie następnego stulecia kardynał Zbigniew Oleśnicki ufundował gotycką kolegiatę. Największy rozkwit Bodzentyna datuje się na wiek XVI, kiedy to miasto otrzymało drugi rynek, powstały wodociągi i łaźnia. Pod koniec XVIII wieku miasto zaczęło podupadać i w 1870 roku utraciło prawa miejskie. Odzyskało je ponownie w 1996 roku. Znajduje się tu dyrekcja Świętokrzyskiego Parku Narodowego, który utworzony został formalnie 1 IV 1950 r. chociaż lasy wchodzące w skład Parku były chronione od 1922 roku. Aktualna powierzchnia Parku wynosi 7 626,45 hektarów, obejmując swym zasięgiem Łysogóry, część pasma Klonowskiego i uroczyska leśne w okolicach Nowej Słupi. Najbardziej wartościowe partie drzewostanów o pow. 1921,9 ha wydzielono jako rezerwaty ścisłe: "Łysica", " Święty Krzyż", "Mokry Bór", "Czarny Las" i "Góra Chełmowa".

Zamek w Bodzentynie powstał w połowie XIV w. z inicjatywy biskupa Bodzętego, który w 1355 r. przeniósł tu siedzibę dworu myśliwskiego z pobliskiego Tarczka. Na wzgórzu górującym nad doliną Psarki powstała wówczas budowla drewniana. Przed 1380 r. następca Bodzętego, biskup Florian z Mokrska wybudował gotycki zamek murowany - lokalną rezydencję biskupów krakowskich. W tym okresie średniowieczny Bodzentyn otoczono murami obronnymi, a zamek włączon o w ich obwód. Według źródeł 19 czerwca 1410 r. na bodzentyńskim zamku gościł król Władysław Jagiełło. W 1413 r. miasto nawiedził pożar. W ramach odbudowy zniszczeń podjęto też kolejną przebudowę zamku. Wówczas w północnej części założenia dobudowano skrzydło mieszkalne. W XV w. z inicjatywy Fryderyka Jagiellończyka dobudowano skrzydło wschodnie. W XVI w. kolejni biskupi kontynuowali dzieło rozbudowy. W efekcie pod koniec XVI w. zamek przekształcono w kunsztowną rezydencję renesansową. W XVII w. wybudowano skrzydło południowe. Ostatecznie w 1691 r. budowli nadano styl barokowy. W 1789 r. zamek w Bodzentynie przejęło państwo. Początkowo zamek był opuszczony następnie urządzono w jego wnętrzach spichlerz i szpital wojskowy, który funkcjonował do 1814 r . Później dawna rezydencja była już tylko niszczejącym pustostanem, choć w lepiej zachowanych i bardziej reprezentacyjnych wnętrzach okoliczna ludność urządzała zabawy. Stan techniczny niezabezpieczonych murów stale się pogarszał. Dodatkowo, mieszkańcy Bodzentyna zaczęli pozyskiwać z zamku budulec. W ciągu kilkudziesięciu lat opuszczony zamek zamienił się w regularną ruinę, którą w 1902 r. uznano za zabytek podlegający ochronie. Z niegdyś świetnego zamku w Bodzentynie do dzisiaj pozostała malownicza i nad wyraz romantyczna ruina. Z układu ocalałych murów wynika plan dawnego budynku. Zachowane są fragmenty elewacji, z których odczytać można ilość kondygnacji, konstrukcję nieizachowanych stropów i styl architektoniczny. Czytelny jest obrys budynku, układ dziedzińca i dojazd. Od strony południowej zachował się kamienny, ozdobny portal bramy. Cennym detalem są zachowane na elewacjach herby: Ślepowron biskupa Krasińskiego i herb Nałęcz biskupa Jana Małachowskiego.