Leżajskmiasto w województwie podkarpackim, siedziba powiatu leżajskiego. Leży w dolinie Sanu, na skraju dawnej Puszczy Sandomierskiej.
Leżajsk, 15-tysięczne miasto w dolinie Sanu, jest miejscem wyjątkowym, gdyż od stuleci przenikało tu wiele kultur i religii. W czasach pierwszych Piastów znajdowało się tutaj miejsce obronne w pasie umocnień tzw. Bramy Łańcuckiej. Najstarsza wzmianka o Leżajsku pochodzi z 1346 roku. Lokacja na prawach miejskich nastąpiła w 1397 r. z nadania króla Władysława Jagiełły. Leżajsk był miastem królewskim, siedzibą starostwa od 1435 roku. Miasto było kilkakrotnie niszczone przez najazdy Tatarów w XV i XVI wieku. W 1524 r. nastąpiła ponowna lokacja miasta w nowym miejscu, bardziej dogodnym do obrony. Od tego momentu Leżajsk stał się ważnym ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. Spławiano stąd zboże i inne towary do Gdańska. Pożary i wojny w XVII i XVIII w. zahamowały rozwój Leżajska. W latach 1655–1656 Szwedzi podczas tzw. potopu szwedzkiego zniszczyli miasto. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. Leżajsk znajdował się w zaborze austriackim. Austriacy zlikwidowali starostwo i przenieśli je do Łańcuta. W 1809 r. do miasta wkroczyły wojska Księstwa Warszawskiego pod wodzą księcia Józefa Poniatowskiego. Ożywienie gospodarcze nastąpiło pod koniec XIX w. po wybudowaniu linii kolejowej Przeworsk–Rozwadów. Podczas I wojny światowej Leżajsk został poważnie zniszczony podczas licznych bitew nad Sanem. Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 r. miasto zajęły wojska niemieckie, a w lipcu 1944 r. wojska sowieckie. Obecnie Leżajsk jest lokalnym centrum administracyjnym, gospodarczym, kulturalnym i oświatowym dla okolicznych miejscowości oraz ważnym ośrodkiem przemysłowym w skali województwa.
Zabytkowy układ urbanistyczny: rynek z ratuszem (XVIII w.) i domami (XVIII i XIX w.).
Ratusz w Leżajsku – piętrowa, eklektyczna, murowana budowla wybudowana w 1869 roku przez Karola Kubika. Obok ratusza od zachodniej strony znajduje się prostokątna wieża z zegarem. Ratusz mieści się wzdłuż północno-zachodniej pierzei Rynku. Obecna budowla miała dwie poprzedniczki: pierwsza spłonęła w 1834 roku, następna, wzniesiona na zaprawie glinianej po trzydziestu latach użytkowania, groziła zawaleniem i została zastąpiona obecną formą. Ratusz od wschodniej strony ściśle przylega do wieży dzwonniczej.
Kościół farny pw. Trójcy Świętej i Wszystkich Świętych - wzniesiony w latach 1610-1618, przebudowany w XVIII w. Kościół jednonawowy w stylu późnego renesansu.
Wieża obserwacyjno-obronna - pochodzi z ok. 1616 r. Jest to budowla postawiona na planie kwadratu, sześciokondygnacyjna, zwieńczona kopułą, latarnią i krzyżem.
Pomnik Władysława Jagiełły - Władysław Jagiełło, król Polski w latach 1386-1434, wielki książę litewski, założyciel dynastii Jagiellonów, nadał Leżajskowi prawa miejskie. Pomnik odlany z brązu, ufundowany z okazji 600-lecia lokacji miasta w 1997 roku, znajduje się w centrum rynku. Jagiełło i jego kancelaria królewska opracowali 28 grudnia 1397 roku dokument lokacyjny nadający wsi Leżajsk prawa miejskie magdeburskie. Sam król nazwał Leżajsk Miastem Królewskim (Krolowomyastho).
"Proświta" przy ul. Jarosławskiej - wybudowana w 1913 r jako "Narodnyj Dom" wg projektu miejscowego architekta Lwa Szelewicza. Koncentrowało się tutaj życie kulturalne i oświatowe ludności ukraińskiej. Tutaj działał amatorski zespół, orkiestra dęta, chór i czytelnia. Leżajsk był w latach II Rzeczypospolitej znaczącym skupiskiem inteligencji. Proświtę wypożyczano różnym organizacjom na imprezy publiczne. W latach 1970-72 mieścił się tutaj sanepid.
Obecnie znajduje się Biblioteka Publiczna .
Zamek – Dwór Szydłowieckiego - historia Dworu Starościńskiego, nazywanego przez historyków i mieszkańców zamkiem, jest związana z lokacją Leżajska na nowym miejscu, której w 1524 roku dokonał Zygmunt I Stary. Król poparł ją wieloma przywilejami, a także znaczną dotacją. W tym czasie starosta Krzysztof Szydłowiecki podjął w Leżajsku wiele inwestycji. Największą z nich była właśnie budowa wielkiej siedziby starosty z obwarowaniem drewniano-ziemnym, na specjalnym solidnym zrębie, z wielką izbą o trzech oknach ze szkła oprawnego w ołów i wielką sienią o 13 oknach. Pierwotnie zespół składał się z domu starosty, odrębnego domu dla służby, licznych zabudowań gospodarczych: piekarni, browaru, słodowni, stajni, piwnic. Były tu także łazienki i więzienie starościńskie. Całość otoczono wałami ziemnymi, na których postawiono parkan pokryty gontem. W obwodzie obwarowań znajdowała się drewniana, trzypiętrowa wieża, pełniąca zarówno funkcje obronne, jak i gospodarcze, była też brama i cztery furty. Starosta szydłowiecki wyposażył budynki dworskie m.in. w piece kaflowe i szklane okna. W 1609 roku Leżajsk i Dwór złupił słynny warchoł – Stanisław Stadnicki, zwany Diabłem Łańcuckim. Najechał on miasto w czasie toczonej latami, wyniszczającej prywatnej wojny ze Starostą Leżajska – Łukaszem Opalińskim. W połowie XVII wieku Dwór Starościński został zniszczony przez Kozaków i wojska Księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego. Obecny wzniesiono w latach 1760—70 na miejscu zniszczonej siedziby starościńskiej, dla ówczesnego starosty leżajskiego Józefa Potockiego. Przez około 150 lat do początku XX wieku był jedną z siedzib Ordynacji Łańcuckiej Potockich. Od drugiej ćwierci XX wieku do 1975 roku mieściło się w nim gimnazjum miejskie, potem liceum ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego, wreszcie szkoła podstawowa nr 4. Po jej zlikwidowaniu przez wiele lat budynki niszczały i popadały w ruinę. Z dniem 1 stycznia 2008 roku, po generalnym remoncie, zostały oddane na potrzeby Muzeum Ziemi Leżajskiej. Cały dwór, przykryty czterospadowym dachem, składa się z parterowego budynku głównego oraz czterech również parterowych oficyn. Pod budynkiem głównym znajdują się piwnice pochodzące z lat 30. XVI wieku, z czasów pierwszego zamku. Podobne piwnice, z późniejszego okresu, ma jedna z oficyn (mieści się w niej administracja muzeum).
Pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej 1940r. i Katastrofy Smoleńskiej 2010 r. – na dziedzińcu Muzeum Ziemi Leżajskiej.
Pałac Miera - w architekturze Leżajska wyróżnia się wzniesiony po 1819 r. dawny Pałac Klasycystyczny, murowany przy ul. Furgalskiego 4, tzw. Pałac Miera. Wzniesiony dla hr. Wojciecha Miera (1759-1831). Był on synem generała Wilhelma Miera (1680-1758). Jak widać z dat życia ojca i syna, Wojciech był pogrobowcem poczętym przez 78 letniego tatusia. Hrabia Wojciech Mier, poeta i tłumacz poezji francuskiej i włoskiej, zwolennik klasycyzmu, targowiczanin był od 1819 r. właścicielem dóbr leżajskich. Od 1831r. pałac znalazł się on w posiadaniu Potockich z Łańcuta, zaś od 1918 r. stał się siedzibą ss. Służebniczek Najświętszej Marii Panny. Klasycystyczny pałac ustawiony jest na osi dawnego dworu starościńskiego, przy obecnej ulicy Furgalskiego 4. Budynek pałacu o zwartej, dwukondygnacyjnej bryle, nakrytej czterospadowym dachem wzniesiono na planie prostokąta jako dwutraktowy. Elewacje o wyważonych proporcjach ozdobiono dekoracją w stylu klasycyzmu. Środek pięcioosiowej elewacji frontowej zaakcentowano oprofilowanym szczytem. Narożniki fasady i ryzalitu ozdobiono poziomym boniowaniem. Pomiędzy oknami parteru i piętra zastosowano po dwie płyciny: dolne półkoliste, górne - prostokątne. W ryzalicie, ponad wejściem ujętym dwoma oknami, umieszczono podwójną półkolistą płycinę wypełnioną koroną hrabiowską i promienistymi podziałami. Między oknami na piętrze jako element dekoracyjny zastosowano kampanulle ze wstążką. Nie jest znany projektant pałacu, lecz był to niewątpliwie sprawny architekt obeznany z formami stylu klasycystycznego.
Zespół klasztoru ojców bernardynów - został uznany za pomnik historii w 2005 roku. Manierystyczno-barokowy zespół kościoła i klasztoru ojców bernardynów w Leżajsku należy do najwybitniejszych dzieł architektury sakralnej na Podkarpaciu. Od połowy XVII wieku zyskał sławę jednego z głównych ośrodków kultu maryjnego na tym terenie, co było istotnym bodźcem jego prężnego rozwoju. Dzięki umiejętności tutejszych zakonników pozyskiwania utalentowanych artystów z innych ośrodków, a także zamożnych fundatorów, świątynia otrzymała bogaty, unikatowy wystrój, którego elementy, jak słynne stalle czy organy, są przejawami wysokiego kunsztu nie tylko w skali regionu, ale całego kraju. Klasztor w Leżajsku to również rzadki przykład klasztoru warownego z kompletnie zachowanym obwodem obronnym. Zróżnicowana forma jego obwarowań, stanowiących ważny element w miejskim systemie umocnień, jest cennym dokumentem rozwoju sztuki obronnej XVII i początku XVIII wieku. Leżajscy bernardyni nadal pełnią funkcję opiekunów zabytkowego zespołu, kontynuując tradycję ideową tutejszego sanktuarium. Kulturotwórcza rola miejsca zyskała współcześnie także dodatkowy wymiar - istnieje tu klasztorne muzeum związane z działalnością zakonu oraz odbywają się rokrocznie międzynarodowe festiwale muzyki organowej.
Pomnik Jana Pawła II - na Placu Mariackim przed bazyliką Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, na postumencie z czerwonego granitu stoi rzeźba papieża Jana Pawła II. Pomnik powstał z inicjatywy Stowarzyszenia Promocji Ziemi Leżajskiej „Milenium” i został odsłonięty w niedzielę 1 października 2000 roku. Autorem projektu był artysta Mariusz Wasilewski z Krakowa.
Leżajsk – marka polskiego piwa produkowanego w Browarze Leżajsk należącym do Grupy Żywiec a zarazem do koncernu Heineken. Przywilej warzenia piwa został nadany browarnikom leżajskim przez Zygmunta I Starego w 1525 roku. Od tamtego czasu piwo w Leżajsku warzone jest niemal nieprzerwanie. Działający obecnie browar został zbudowany w latach 1972-77 i oddany do eksploatacji w 1978. W początkowym okresie jego działalności największą popularnością cieszyły się piwa Gold i Kristall, część produkcji eksportowano do USA i Kanady. Obecnie na rynku dostępne są następujące gatunki leżajskiego piwa:
- Leżajsk Pełne – 5,5% obj. alkoholu i 12% zaw. ekstraktu,
- Leżajsk Mocne – 7,8% obj. alkoholu i 15,1% zaw. ekstraktu,
- Leżajsk Niepasteryzowane – 5,1% obj. alkoholu,
- Leżajsk Rześki – 4,7% obj. Dostępny tylko w sieci „Biedronka”
- Leżajsk Pszeniczne – 5,3% obj. alkoholu; warzone w Brackim Browarze Zamkowym w Cieszynie.
- Leżajsk Chmielowe – 5,0% obj. alkoholu
- Leżajsk Pszeniczne Klarowne – 5,0% obj. alkoholu
Wszystkie piwa produkowane w leżajskim browarze mają charakterystyczny goryczkowaty smak. Leżajsk Pełne to piwo lekkie i orzeźwiające, z kolei Leżajsk Mocny ma zwiększoną zawartość alkoholu i intensywniejszy smak. Jest to pierwsza co do wielkości marka na Podkarpaciu wśród marek regionalnych, a druga wśród marek ogólnopolskich. Poza Podkarpaciem Leżajsk dostępny jest w sieciach handlowych i niektórych wyspecjalizowanych sklepach monopolowych.
Umieszczone zdjęcia wykonano: lipiec 2012