Pieniężnomiasto na Warmii w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno.
Prusowie założyli w tym miejscu gród obronny, który nazywał się Melcekuke. Ostatnim księciem staropruskim był prawdopodobnie Wewa. W połowie XIII w. stoczył krwawy bój z Krzyżakami ponosząc klęskę. W efekcie, zgodnie z umową między Krzyżakami a papieżem Innocentym IV, Warmię otrzymał biskup, a Terra Wewa przekazana została kapitule. Pierwsze zapiski w kronikach zakonu krzyżackiego podają datę 1282 r., kiedy to biskup warmiński przekazał posiadłości Wewy kapitule z poleceniem założenia parafii i wzniesienia kościoła. Krzyżacy nazywali miasto Mehlsack. Nie jest dokładnie znana data nadania praw miejskich, niektóre źródła podają 1295 r., jednak w dokumentach po raz pierwszy nazwy civitas (łac. – miasto) użyto w 1312 r., gdy kapituła warmińska wystawiła przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim. 17 lutego 1945 roku siły hitlerowskie zostały wyparte przez oddziały 3 armii 2 Frontu Białoruskiego. W walkach o miasto i okolice zginęło 166 żołnierzy radzieckich i 32 oficerów. 18 lutego 1945 roku podczas inspekcji wojsk na przednim skraju frontu pod Pieniężnem został śmiertelnie ranny dowódca 3 Frontu Białoruskiego generał armii Iwan Czerniachowski. Na jego cześć w Pieniężnie ustawiono pomnik (nazwę Czerniachowsk nadano też miastu Wystruć w północnej części obwodu kaliningradzkiego w byłych Prusach Wschodnich). Wiosną 2001 roku na cokole pomnika gen. Czerniachowskiego pojawiły się napisy kat AK i morderca. W 2014 władze miasta wystąpiły z inicjatywą usunięcia lub przeniesienia pomnika. 17 września 2015 r. rozpoczęto demontaż monumentu sowieckiego generała. Ze względu na zniszczenie miasta w ponad 90% zimą 1945 r. administracja polska nie zaliczyła miejscowości do miast. Pieniężno odzyskało prawa miejskie dopiero w 1973 r.
Ratusz z XIV-XV wieku - obecnie ratusz znajduje się w odbudowie po zniszczeniach II wojny światowej, w czasie której miasto zostało zniszczone. Był to budynek usytuowany pośrodku kwadratowego rynku.
Wieża kościoła ewangelickiego (z tyłu za ratuszem) - jedyna pozostałość po wybudowanym w latach 1844-1851 kościele ewangelickim w Pieniężnie, mieszczącym się przy Rynku. Wieża ma 28 metrów wysokości. Reprezentuje styl neogotycki. Była połączona z nawą świątyni. Jeszcze do dziś można zobaczyć jej kamienne fundamenty. Kościół był budowlą halową. Projektantem budowli był prawdopodobnie Karl Friedrich Schinkel. Świątynia została częściowo zniszczona w 1945, w czasie działań wojennych, następnie rozebrana w latach 60. XX wieku.
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła – rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu Pieniężno archidiecezji warmińskiej. Jeden z zabytków miasta. Jest to neogotycka budowla wzniesiona w latach 1895-1897. Zaprojektowana została zapewne przez Hilgera Hertla z Münster. Z dawnej świątyni zachowała się wieża podwyższona o wysoką kondygnację dzwonów i zwieńczenie. Nowy kościół został konsekrowany w 1897 roku przez biskupa Andrzeja Thiela. Jest pięcionawową, orientowaną halą z wielobocznie zamkniętym prezbiterium oraz wspomnianą wyżej wieżą o wysokości 60 metrów, obudowaną z lewej i prawej strony kaplicami. W dolnej części wieża zachowała styl gotycki. Jej elewacje są udekorowane strzelistymi, ostrołukowymi blendami, w tym środkowe ujęte są profilowaniem. Górna, podwyższona kondygnacja jest zwieńczona szczytami. Wnętrze jest nakryte sklepieniami gwiaździstymi, podpartymi ośmioma wąskimi, wielobocznymi filarami. Wystrój i wyposażenie wnętrza kościoła reprezentują styl neogotycki i pochodzą z końca XIX wieku. Obejmują one: ołtarz główny, cztery ołtarze boczne, ambonę, chór muzyczny, prospekt organowy. Zachowały się również elementy dawnego wyposażenia, do których można zaliczyć m.in.: chrzcielnicę i dwie kropielnice z granitu, wykonane zapewne w średniowieczu, posągi św. Piotra i św. Pawła, pochodzące z dawnego ołtarza głównego, wykonane w 1688 roku przez Izaaka Rigę, obraz św. Wojciecha z funadtorem, proboszczem Abrahamem Beyerem, pochodzący z około 1695 roku, obraz Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, pochodzący z drugiej połowy XVII wieku, krzyż] ołtarzowy ze srebra, pochodzący z lat 1581-1623, epitafium burmistrza Andrzeja Dromlera i jego małżonki, pochodzące z 1742 roku.
Zamek Kapituły Warmińskiej - mieści się na wzniesieniu nad Wałszą, przy ulicy Rynek. Zbudowany przez biskupów warmińskich w 1 połowie XIV wieku w stylu gotyckim, na planie zbliżonym do trapezu. Składał się ze skrzydła mieszkalnego i gospodarczego oraz dziedzińca, obwiedzionych murem. Parokrotnie niszczony i odbudowywany. Od października 1518 roku do marca 1519 roku na zamku mieszkał Mikołaj Kopernik, który wyjeżdżał na kontrole okolicznych wsi należących do kapituły warmińskiej. Podczas wojny z Polską zdobyty w 1520 roku przez Zakon krzyżacki. W latach 1589-1599 zarządcą zamku był książę Siedmiogrodu Andrzej Batory, bratanek króla Stefana. Po zniszczeniach w XVII wieku przebudowany w stylu barokowym. W 1772 roku zamek przestał być własnością kapituły warmińskiej. Około 1870 roku rozebrano skrzydło wschodnie i południowe. Pozostałe skrzydła przebudowo na potrzeby administracji i sądu pruskiego zaborcy. Zachowało się skrzydło zachodnie odnowione po 1945 roku, ruiny skrzydła północnego oraz piwnice ze sklepieniami gotyckimi. Od 2000 roku zamek jest własnością osoby prywatnej z Częstochowy. W 2014 roku Sąd Rejonowy w Braniewie wydał wyrok nakazujący zwrot zamku gminie.
Umieszczone zdjęcia wykonano: lipiec 2016