Nidzicamiasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie nidzickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nidzica, położone nad rzeką Nidą.
W X wieku okolice późniejszego miasta zamieszkuje ludność słowiańska, o czym świadczą znaleziska z Działdowa i ze wsi Skrupe, jak i charakter pobliskich grodzisk granicznych w Nowym Dworze i Księżym Dworze. W Pokrzywnicy Wielkiej i Szczepkowie Borowym odkryto z kolei cmentarzysko słowiańskie z XI i XII wieku. W samej Nidzicy pierwszy drewniany obiekt obronny założyli Krzyżacy prawdopodobnie już w l. 1266-1268. Pierwsza wzmianka o zamku nad Nidą pochodzi z 1376 roku. W dniu 7 grudnia 1381 r. osada otrzymała prawa miejskie z rąk wielkiego mistrza zakonu Winricha von Kniprode, a także swój herb. Nidzicę otoczono murami obronnymi z fosą. W 1410 r. miasto poddało się bez walki wojskom polsko-litewskim, które podążały pod Grunwald. Od 1444 r. Nidzica należała do Związku Pruskiego. Po wojnie trzynastoletniej, w 1466 r., pozostała w państwie krzyżackim. Od 1525 r. wchodziła w skład Prus Książęcych. Jej pozycja gospodarcza opierała się na produkcji gorzelni i browarów, a także na rzemiośle kołodziejskim, wyspecjalizowanym w budowie sanek i niecek. Koło ratusza urządzano targi. W XVII w. miasto uległo zniszczeniu w wyniku wojen szwedzkich. W okresie I Rzeczypospolitej, a w zasadzie aż do 1945 r., częściej stosowaną nazwą polską był Nibork, chociaż Nidzica także funkcjonowała. 30 marca 1664 r. całe miasto spłonęło w wielkim pożarze. XVIII wiek także nie należał do szczególnie udanych, chociaż rosła liczba mieszkańców – z 1142 w 1738 r. do 1867 już w 1751 roku. W 1741 r. były tu 163 domy mieszkalne, w tym 67 murowanych. Sąsiedztwo z Polską sprzyjało polonizacji. W Nidzicy działali zwłaszcza polscy kaznodzieje protestanccy, m. in. Jan Duchna i Jerzy Wasiański. W 1752 r. Nidzica została stolicą okręgu, a pod koniec XVIII w. zasypano fosy i rozebrano mury obronne. Zamek jednak przetrwał, wyremontowany w 1830 roku. Po spustoszeniu miasta przez kolejny pożar w 1804 r., przeprowadzono odbudowę połączoną z dalszą modernizacją założenia urbanistycznego (m. in. powiększenie rynku). W 1825 r. było tu ok. 2,5 tys. mieszkańców, w tym połowa Polaków. Okres prosperity przypadł na ostatnią ćwierć XIX wieku. Wyraźnie wzrosła liczba mieszkańców, zbudowano nowoczesną infrastrukturę. W 1888 r. wybudowano połączenie kolejowe z Olsztynem i Działdowem, w 1900 r. – linię do Wielbarka. Na początku pierwszej wojny światowej do Nidzicy wtargnęli Rosjanie, paląc całe miasto w dniu 22 sierpnia 1914 roku. Po ich wyparciu i niemieckim zwycięstwie pod Tannenbergiem natychmiast przystąpiono do odbudowy, finansowanej ze zbiórek z całych Niemiec. Podczas plebiscytu w 1920 r. zdecydowana większość opowiedziała się za dotychczasową przynależnością państwową. Po włączeniu Działdowa do Polski, Nidzica stała się niemieckim miastem przygranicznym. W 1939 r. liczba mieszkańców wynosiła 8,8 tys. Druga wojna światowa długo nie odciskała się na wyglądzie Nidzicy, chociaż 2 września 1939 r. polskie lotnictwo w odwetowym bombardowaniu spustoszyło okolice dworca kolejowego. 5 października 1944 r. nastąpił natomiast nalot sowiecki. 20 stycznia 1945 r. miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną. Tym razem jednak zniszczenia sięgnęły aż 80% zabudowy, dotknęły także zamku. Po 1945 r. ludność niemiecka została wysiedlona. Jej miejsce stopniowo zajęli osadnicy polscy oraz tzw. repatrianci z Kresów Wschodnich.
Ratusz - najstarszy ratusz miejski zburzono w 1824 roku z powodu złego stanu technicznego. Zastąpił go nowy ratusz wybudowany w 1842 r., który znajdował się na rogu ulic Kościuszki i Placu Wolności. Budynek ten został zniszczony przez Rosjan w czasie I Wojny światowej. Dzisiejszy ratusz powstał w 1923 roku w stylu neoklasycystycznym, a wieńczy go okrągła wieżyczka pokryta miedzią. Ratusz został odnowiony w 2012 roku. W XV wieku Nidzica stała się ważnym obszarem handlowym w państwie krzyżackim. W latach dziesiątych i dwudziestych XV wieku Nidzica posiadając prawo składu stała się ważnym miejscem wymiany towarów pomiędzy Prusami krzyżackimi a Mazowszem. Nasilenie handlu widoczne było szczególnie na dorocznych sierpniowych jarmarkach odbywających się na placu przed ratuszem. Na jarmarki przybywali ludzie zarówno z okolicznych wsi jak i z odległych miast. Na przykład w 1413 roku można tam było spotkać chłopów ze wsi położonych koło Łomży, Przasnysza i Ostrołęki. Na targach sprzedawano produkty wszelkiego typu. Na przykład mazowszanie przyjeżdżali do Nidzicy by kupić sukno i sól, a sprzedać konie. Obecnie ratusz służy za siedzibę Urzędu Miejskiego, Punktu Informacji Turystycznej. Mieści się w nim biuro tygodnika "Głos Nidzicki", a także Nidzickiej Fundacji Rozwoju "Nida". Część budynku została przeznaczona do celów handlowych, obecnie mieści się w nim sklep spożywczy.
Rynek.
Zamek - wybudowany w stylu gotyckim. Budowę zamku rozpoczęto około 1370 r., a w 1409 roku rezydował już w nim krzyżacki prokurator. W dniu 12 lipca 1410 roku w drodze z armią w głąb Państwa Krzyżackiego nieobroniony zamek został zajęty przez wojska polskie. Podczas wojny głodowej w 1414 roku zamek obległo polskie rycerstwo i 6 lipca zdobyło po ośmiu dniach oblężenia. W 1454 roku zamek zajął propolski Związek Pruski i w lutym 1455 roku przekazał czeskim wojskom zaciężnym pod wodzą Jana Koldy z Žampachu, którzy odparli 28 kwietnia najazd wojsk krzyżackich[1]. W 1517 roku rozbudowano i umocniono przedzamcze. W 1784 roku spłonęło przedzamcze. W 1812 roku zamek zdewastowały wojska francuskie. W latach 1828-1830 zamek przebudowano na sąd i więzienie. W zimie 1945 roku wojska radzieckie zbombardowały zamek, który do odbudowy w latach 1961-1965 pozostawał ruiną. Warownia została zbudowana z cegły na wysokiej kamiennej podmurówce. Na poddaszu, w grubości murów, obiegają zamek krużganki obronne zarówno od strony zewnętrznej jak i od strony dziedzińca. Elewacja od strony zachodniej pokryta jest ciemną cegłą. Zewnętrzną fasadę zdobią też duże ostrołukowe gotyckie okna. W jednej z sal, zamkniętej absydą, do dziś widoczne są gotyckie freski z przełomu XIV i XV wieku. Środkowa część odgrywała rolę refektarza z czytelnym, choć zniszczonym malowidłem ściennym świętej Weroniki w adoracji aniołów. Refektarz sąsiadował z kancelarią wójta. Spichrze i krużganki obronne mieściły się na ostatnim piętrze zachodniej części zamku. Wieże kryte dachami namiotowymi ozdobiono wnękami i płaskimi dekoracjami. W piwnicach wież znajdowało się więzienie. Nad bramą była zajmująca dwie kondygnacje kaplica zamkowa. W tej części zamku ulokowano komnaty dla gości zakonu, tu też mieszkał wójt oraz kapelan. Rycerze, giermkowie i służba zbrojna kwaterowali w bocznych skrzydłach budowli. Na dziedzińcu zamkowym znajdowała się niegdyś studnia zaopatrująca załogę w wodę. Po stronie wschodniej od strony wjazdu znajdowało się przedzamcze, przebudowane w 1517 roku. W południowo-wschodnim narożniku przedzamcza wznosiła się okrągła wieża. Ślimakowe schody wieży wiodły do pomieszczeń mieszkalnych wschodniego skrzydła. W 1583 roku do istniejącego przedzamcza dobudowano drugie flankowane dwoma niewielkimi cylindrycznymi basztkami (przedzamcze to spłonęło w 1784 roku). W jego miejscu rośnie dziś leciwy dąb. Pod koniec XV wieku zamek otoczono murem zewnętrznym uzbrojonym w dwie okrągłe basteje. Najwięcej zniszczeń dokonali na zamku żołnierze francuscy, stacjonujący tutaj z przerwami w latach 1806-1812. Od całkowitej ruiny zdewastowany przez Napoleończyków gmach uratował radca sądowy Ferdynand Tymoteusz Gregorovius, skuteczny pomysłodawca odbudowy (1828-1830) średniowiecznej twierdzy z przeznaczeniem na siedzibę sądu, prywatne mieszkania oraz więzienie. Jednak Gregorovius zastrzegł, by nidziczanie wybudowali mu pomnik. Pomnik wybudowany został dopiero po ponad siedemdziesięciu latach od odbudowy zamku. Pomnik mieści się w parku zamkowym. W 1945 roku zamek nie miał już tyle szczęścia - zbombardowany przez Rosjan spłonął, tracąc stropy i część murów. Szybko jednak podjęto decyzję o jego odbudowie, w 1949 obiekt odgruzowano, a trzy lata później ruszyły pierwsze prace zabezpieczające. Pełną restaurację zabytku, łącznie z konserwacją zachowanych malowideł w kaplicy i refektarzu rozpoczęto w 1961 roku i zakończono w 1965, po czym uroczyście oddano go w użytkowanie lokalnym instytucjom kulturalno-społecznym. Aktualnie zamek służy za miejskie centrum biznesu, kultury i rozrywki. Mieści się w nim: Muzeum Ziemi Nidzickiej z ekspozycją etnograficzno-historyczną, Nidzicki Ośrodek Kultury, Bractwo Rycerskie Komturii Nidzickiej, Galeria Autorska Hieronima Surpskiego, pracownia rzeźby i biblioteka miejska. Działa tutaj również hotel oraz restauracja. Wstęp na przedzamcze i na dziedziniec zamku wysokiego wolny, do muzeum płatny. Kompleks otoczony jest gęstym XIX-wiecznym parkiem.
Umieszczone zdjęcia wykonano: lipiec 2016