Morągmiasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Morąg.
Morąg leży w historycznej krainie Pogezania i na terenie określanym od XVI wieku jako Prusy Górne. Od północnego wschodu Morąg graniczy z jeziorem Skiertąg, z południowego zachodu znajduje się tzw. „Rozlewisko Morąskie” z ostoją ptactwa wodnego. Około 1280 r., po zdobyciu Pogezanii, Krzyżacy rozpoczęli tu budowę drewnianej strażnicy, nad osuszonym później Jeziorem Morąskim. Zamek wzniesiono prawdopodobnie na miejscu dawnej pruskiej osady Morina. Zamek ten stał się z czasem siedzibą krzyżackich urzędników – wójtów. Obok zamku powstała osada, która w 1327 otrzymała prawa miejskie (na prawie chełmińskim, uposażona w 108 włók, zasadźcą był sołtys Piotr Sumpf). Miasto ulokowano w dogodnych warunkach terenowych, ułatwiających obronę. Od strony południowej dostępu broniło Jezioro Morąskie (obecnie Rozlewisko Morąskie), od zachodu – strumień zwany Młyńskim, od strony północnej znajdował się Staw Młyński, natomiast ze strony wschodniej wykopano dwa rowy wypełnione wodą. Na przełomie XIV i XV wieku miasto otoczono murami. Miasto zbudowano na planie czworokąta. Od szczytu południowo-wschodniego stanął kościół parafialny pod wezwaniem św. Piotra i Pawła wraz z okazałą wieżą. Budowę kościoła zakończono w 1331. Na środku rynku zbudowano ratusz (gotycki, najprawdopodobniej już w XV w.). W murach znalazły się trzy bramy: ostródzka (wschodnia), pasłęcka (zachodnia). W 1410 Morąg został zajęty przez wojska Władysława Jagiełły, które z Grunwaldu kierowały się na Malbork. W czasie wojny polsko-krzyżackiej (nazywanej „głodową”), w 1414 miasto zostało spalone. Od 1440 Morąg był członkiem antykrzyżackiego Związku Pruskiego. W 1454 Związek Pruski wypowiedział posłuszeństwo Zakonowi i poddał Prusy królowi polskiemu. Związkowcy opanowali zamek w Morągu przed 22 lutego 1454, a w czerwcu tego roku w Elblągu miasto złożyło hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi. W 1461 miasto zajęte zostało przez wojska Zakonu. Po wojnie trzynastoletniej, od 1466, miasto było częścią ziem Prus Zakonnych, które stanowiły lenno Polski. W Morągu (prawdopodobnie na morąskim zamku) zmarł wielki mistrz zakonu krzyżackiego Henryk VI Reuss von Plauen (zm. 1470). Po sekularyzacji w 1525 Morąg należał do Prus Książęcych. Po zniesieniu urzędu wójtów krzyżackich, od 1525, Morąg był siedzibą starosty książęcego (sprawował władzę administracyjną nad okręgiem Morąga i Miłakowa). Zamek krzyżacki został wtedy częściowo rozebrany, a pozyskane w ten sposób materiały zostały wykorzystane do budowy pałacu Dohnów. Miasto przez następne stulecia należało do państwa pruskiego. W XVII w. w czasie przemarszu wojsk szwedzkich miasto poniosło znaczne straty. W 1656 żołnierze szwedzcy w celach rabunkowych rozbijali nawet trumny, grabiąc kosztowności i odzież ze zwłok. Także pożar z 1697 przyniósł zniszczenia, m.in. częściowo zniszczony został ratusz i zameczek Dohnów, spłonęło Polskie Przedmieście. Odbudowa miasta zajęła około 50 lat. W latach 1758-1762 Morąg był okupowany przez wojska rosyjskie. W 1807 miasto zajęły wojska Napoleona, stacjonował tu marszałek Bernadotte, późniejszy król Szwecji jako Karol XIV Jan i Norwegii jako Karol III. Prawdopodobnie w Morągu przebywał również generał Jan Henryk Dąbrowski. Wojska napoleońskie ponownie przeszły przez miasto w 1812. Wtedy też doszło do zatargu mieszczan z żołnierzami armii francuskiej (napoleoński marszałek pisemnie domagał się ukarania winnych mieszczan, grożąc zniszczeniem miasta). Pożary z lat 1822, 1848, 1858 i 1868 poczyniły mniejsze lub większe zniszczenia w Morągu. Od XVIII wieku miasto było siedzibą powiatu. W dniu 23 stycznia 1945 roku miasto zostało zdobyte przez 10 korpus pancerny Armii Czerwonej, jednak w wyniku walk zostało poważnie zniszczone śródmieście. Po II wojnie światowej w granicach Polski. Do 1975 roku było siedzibą powiatu morąskiego. Do końca II wojny światowej w mieście istniał zbór baptystyczny, który posiadał kościół przy Reibnitzweg 4 (obecnie: ul. Kajki 4). W Morągu stacjonował 19 Dywizjon Rakiet Taktycznych oraz 16 Pomorsko-Warmińska Brygada Zmechanizowana, którą zlikwidowano z końcem 2008 r. Od maja 2010 roku w mieście stacjonują amerykańscy żołnierze 5 batalionu wchodzącego w skład 7 pułku artylerii obrony powietrznej (Rough Riders) obsługujący bazę rakiet Patriot.
Kościół św. św. Piotra i Pawła - gotycki kościół parafialny w Morągu, wzniesiony w XIV w. Pierwszy kościół farny w Morągu. Kościół wczesnogotycki pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła wybudowany został w latach 1305-1312. Był on znacznie mniejszy od obecnej świątyni, obejmując jedynie teren nawy głównej obecnej świątyni. W latach 40. XIV w. pierwotny obiekt został rozbudowany o prezbiterium, zakrystię oraz wieżę. W trzeciej ćwierci XIV w. powiększono również korpus budynku. W 1414 kościół przetrwał pożar Morąga jako jedyna budowla w mieście. W 1505 mistrz Matz z Gdańska, działający przez kilkanaście lat na terytorium diecezji warmińskiej, wymienił sklepienia w nawach bocznych na kryształowe. Od 1525 kościół był świątynią luterańską. 25 lat później w budynku wybudowano zespół empor, które przydzielono poszczególnym cechom i ozdobiono malowidłami oraz cytatami biblijnymi związanymi z różnymi zawodami. W 1697 po raz drugi, w czasie pożaru miasta, kościół był jedną z dwóch budowli, które przetrwały (obok zamku krzyżackiego). W XVIII w. doszło do wymiany części wyposażenia kościoła. W 1807 do obiektu dobudowano kaplicę boczną. W II poł. XIX wieku kościół został wyremontowany, wymieniono w nim sklepienie. Świątynia została poważnie zniszczona w czasie II wojny światowej, następnie odrestaurowana i przekazana parafii katolickiej. Usunięto wówczas empory i poddano konserwacji zespół średniowiecznych malowideł ściennych. Kościół farny w Morągu zachował się w formie, jaka została mu nadana w czasie ostatnich zmian w XVIII stuleciu. Jest to budowla jednonawowa z wyodrębnionym prezbiterium. Na jego bocznych ścianach przetrwał zespół średniowiecznych malowideł figuralnych ze scenami Adoracji Baranka, Ukrzyżowania i Apostołów. W prezbiterium znajduje się również kilka płyt nagrobnych członków rodziny Dohnów, zmarłych w XVI stuleciu. Ołtarz główny pochodzi z 1690 i został wykonany przez norymberskiego artystę snycerza Gellerta, który wykonał dla kościoła również baptysterium, zniszczone w czasie II wojny światowej (przetrwały jedynie fragmenty). Na bocznej ścianie kościoła wisi czternastowieczny krucyfiks mistyczny nadnaturalnych rozmiarów. Ołtarze boczne, uszkodzone w czasie II wojny światowej, zostały odrestaurowane po 1945.
Pomnik Johanna Gottfrieda Herdera, wybitnego myśliciela, filozofa i etnografa, znajduje się na ul. Herdera, naprzeciw miejsca, gdzie do 1945 roku znajdował się dom rodzinny J. G. Herdera. Johann Herder przebywał w Morągu w latach 1744-1762. Ujmował dzieje ludzkości jako etap w ewolucji natury charakteryzujący się postępem rozumu i sprawiedliwości. Nazywany jest twórcą niemieckiej filozofii historycznej, ojcem slawistyki. Pierwotny pomnik pamięci Herdera został wystawiony w 1854 roku, a w 1945 zaginął. Dzisiejszy jest darem Niemieckiego Ministerstwa Kultury, a odsłonięty został w 1964 roku.
Pałac wraz z niewielkim zespołem parkowym wybudowano w latach 1562 - 71 r. w stylu barokowym, jako miejska rezydencja pruskiego rodu szlacheckiego zu Dohna, wielokrotnie przebudowywany. Obecnie mieści się w nim Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera, będące oddziałem Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Pochodzący pierwotnie z Saksonii, członkowie rodu zu Dohna pojawili się na terenie Prus w połowie XV wieku (prawdopodobnie w 1454 r.) jako rycerze zakonu krzyżackiego, natomiast za protoplastę rodziny uznaje się rycerza Stanislausa (zm. 1504/ 05). Wiadomo, iż za zasługi dla Zakonu otrzymał on w 1469 r., na wieczne użytkowanie, dobra Wilczęta (niem. Deutschendorf) i Karwiny (Karwinden), co było zaczątkiem wielkiej rodowej fortuny. Obecny wygląd pałacu Dohnów w Morągu to efekt jego odbudowy i przebudowy z I poł. XVIII wieku, kiedy to nadano mu styl barokowy. Pałac założony jest na planie podkowy, która pozostaje nieco bardizej otwarta, a dzięki dobudowanym w późniejszym okresie budynkom i bramie powstał półzamknięty dziedziniec. Pierwotnie budowla pałacu została wzniesiona przy pomocy i z wykorzystaniem licznych elementów średniowiecznych murów miejskich oraz baszt Morąga. Są one wciąż widoczne na wysokości pierwszego piętra w ścianie zewnętrznej budynku. Otoczony niewielkim parkiem pałac jest dwukondygnacyjną, a miejscami trójkondygnacyjną budowlą, o jednolitych, mało zdobionych elewacjach. Elementem wyróżniającym się z bryły głównej jest stożkowata, wbudowana między dwa skrzydła i posiadająca blaszaną kopułę, wieża.
Ratusz - położony na placu Jana Pawła II w Morągu, w województwie warmińsko-mazurskim. Jest budowlą gotycką, wybudowaną w 1444 roku. Był później przebudowywany: w 1843 bryła wzbogaciła się o neobarokową wieżyczkę. Po zniszczeniach II wojny światowej został odbudowany w latach 1948-1953. W ratuszu mieściło się muzeum im. Johanna Gotfriera Herdera, mieszkańca Morąga. Budynek został zbudowany na planie prostokąta. Boczne ściany zdobią szczyty schodkowe, a okna są przemieszane z blendami. Na środku dachu umieszczono kwadratową wieżyczkę, na której znajdują się zegary, przechodzącą w ośmiobok i zwieńczoną iglicą.
Armaty z wojny francusko-pruskiej 1870-1871 przed morąskim ratuszem - przed ratuszem w centrum miasteczka stoją dwie potężne armaty - symbol miasta i jego atrakcja turystyczna. Działa odlano w 1864 r. w belgijskim Liege. Były jednymi z wielu armat używanych przez armię francuską podczas wojny z Prusami, która wybuchła w 1870 r. Dobre uzbrojenie niewiele jednak Francuzom pomogło, niebawem działa zostały zdobyte przez wroga. Dowódcy zwycięskiej armii pruskiej postanowili wykorzystać nadmiar uzbrojenia w charakterze pomników. Jednym z miast, do których trafiły francuskie działa, był Morąg. Od ponad stu lat armaty uczestniczą w życiu miasta. Po II wojnie światowej wycelowano je na wschód. Ponoć były to jedyne w Polsce lufy skierowane w tym kierunku.
Pod ratuszem jest też pomnik Papieża Jana Pawła II.
Zamek to częściowo zachowany dawny zamek krzyżacki.
- Faza gotycka
W dniu 2 stycznia 1470 roku na zamku zmarł wielki mistrz Henryk Reuss von Plauen. Po Traktacie krakowskim zamek stał się siedzibą starostów książęcych.
- Faza renesansowa
- Ruina zamku
Zamek zaniedbany przez władze pruskie w XVIII wieku uległ ruinie. W XIX wieku częściowo został rozebrany. Zachowało się jedno skrzydło, fragment gotyckiej bramy oraz murów przyziemia.
- Czasy współczesne
Umieszczone zdjęcia wykonano: lipiec 2016