Kartuzymiasto w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kartuzy.
Kartuzy leżą na Kaszubach, historycznie na Pomorzu Gdańskim. Są stolicą Kaszub. Miasto leży nad czterema jeziorami zwanymi kartuskimi. Są to: jezioro Karczemne, Klasztorne Duże, Klasztorne Małe i Mielenko. O Kartuzach mówi się, że to chyba jedyne miasto w Europie, do którego wszystkie drogi prowadzą przez lasy. Tak też było w XIV wieku, kiedy to powstająca osada lokowała się wokół kościoła Kartuzów, którego charakterystyczny w kształcie trumny dach do dzisiaj jest architektonicznym symbolem miasta. Kościół ufundował w 1381 roku bogaty szlachcic pomorski - Jan z Różęcina, który zaprosił ojca Jana Deterhusa z praskiego domu zakonnego Kartuzów na Kaszuby. Po kilku latach o. Deterhus został pierwszym przeorem Raju Maryi. Zakon Kartuzów skasowany został w 1823 roku przez władze pruskie. W tym też czasie wybudowano z Kartuz do Gdańska dość wygodną i szeroką drogę. Traktem tym (szosą) do dzisiaj jeżdżą turyści na Kaszuby i do Kartuz. W Kartuzach zaczęły powstawać pierwsze budynki administracji. Na szerszą skalę rozpoczęto inwestycje komunalne, drogowe, zbudowano połączenia kolejowe z Lęborkiem, Kościerzyną, Pruszczem Gdańskim (1905r.). Dużą uwagę przywiązywano do spraw związanych z upiększaniem Kartuz. Miały się one stać centrum rekreacji i wypoczynku. Wiele inicjatyw w tej dziedzinie podejmowało założone w 1886 roku Towarzystwo Upiększania Kartuz. Na mocy podpisanego w dniu 29 czerwca 1919 roku Traktatu Wersalskiego tereny Kartuz zostały przejęte przez powstałe w 1918 roku państwo polskie. Symbolicznego aktu przejęcia tych ziem dokonał 8 lutego 1920 roku gen. Józef Haller. Pierwszym polskim starostą w Kartuzach był adwokat Emil Sobiecki. Dzięki usilnym staraniom ówczesnych władz, dnia 29 marcu 1923 roku Kartuzy uzyskały prawa miejskie, a w lipcu 1923 roku miastu nadano herb, którego autorem był znany działacz kaszubski doktor Aleksander Majkowski. W okresie międzywojennym Kartuzy stanowiły centrum turystyczne Szwajcarii Kaszubskiej. W 1929 roku w mieście funkcjonowało 5 hoteli dysponujących 180 miejscami noclegowymi. Uzupełnieniem bazy hotelowej były liczne pensjonaty i kwatery prywatne. Bardzo dobrze rozwijała się również gastronomia. Restauracje oferowały swoim klientom znakomite dania kuchni regionalnej. Kartuzy stały się prawdziwą „stolicą Kaszub". Dynamiczny rozwój miasteczka powiatowego przerwał wybuch drugiej wojny światowej. Dnia 4 września 1939 roku rozpoczęła się hitlerowska okupacja Kartuz. Lata wojny były okresem terroru i bezlitosnej eksterminacji ludności kaszubskiej. Masowa eksterminacja Polaków spowodowała powstanie ruchu konspiracyjnego. Najważniejszą organizacją konspiracyjną była Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Kaszubski" przemianowana na „Gryf Pomorski". Okupacja hitlerowska zakończyła się 10 marca 1945 roku, kiedy to do Kartuz wkroczyły wojska Armii Czerwonej. Okres powojenny charakteryzowała chęć szybkiej odbudowy potencjału społeczno - gospodarczego miasta. W maju 1945 roku w Kartuzach powstała Biblioteka Publiczna. Była ona pierwszą biblioteką, która powstała na terenie byłego województwa pomorskiego. Jej założycielem i pierwszym dyrektorem był Wadim Lincow. W 1946 r. powstał Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Kaszuby", który stał się ambasadorem Kartuz w kraju i na świecie. 16 grudnia 1946 roku doszło do utworzenia Oddziału Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego. Zrzeszenie bardzo aktywnie włączyło się w życie kulturalne miasta. Dnia 1 maja 1947roku dzięki pasji kolekcjonerskiej i naukowo - badawczej Franciszka Tredera otwarto w Kartuzach Muzeum Kaszubskie, które prezentuje do dzisiaj bogaty dorobek kultury kaszubskiej, a także dokumentuje historię miasta. Znaczenie Kartuz jako ważnego ośrodka administracyjnego przywrócono w 1998 roku kiedy to miejscowość ponownie stała się stolicą powiatu obejmującego 8 kaszubskich gmin. W 2002 roku na mocy decyzji Stolicy Apostolskiej św. Brunon został ustanowiony patronem miasta. Dzisiaj władze miasta chcą nawiązać do tradycji dwudziestolecia międzywojennego starając się prowadzić tak inwestycje by służyły one zrównoważonemu rozwojowi gminy i wzrostowi zainteresowania turystów Kartuzami. Celowi temu służą również inicjatywy wspierające rozwój twórczości kaszubskiej.
Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - kościół klasztorny kartuzów wybudowany w latach 1383-1405; oryginalny dach w kształcie trumny i hełm wieży barokowy z 1731-1733. We wnętrzu cenne wyposażenie XV-XVIII wiek. Gotycki ołtarz 1444, bogate barokowe stalle 1641 i 1677, ściany prezbiterium obite flandryjskim kurdybanem z 1683. Siedziba Kartuskiej Kapituły Kolegiackiej. Pierwsze wrażenia po wejściu do kolegiaty to cisza i spokój - białe ściany i ciemne drewno. Wystrój kościoła to cudowne stalle pod ścianami, bogato dekorowane, z których każda ma inną ornamentację. Siedzieli w nich księża zakonni. Na ścianach po bokach głównego ołtarza - flandryjskie kurdybany, czyli malowane i wytłaczane skóry, niezwykle cenne. Do tego dorzućmy główny ołtarz z rzeźbami Najświętszej Maryi Panny, Marii Magdaleny i Jana Chrzciciela oraz obrazy Ukrzyżowania, Św. Trójcy i Wniebowzięcia plus jakieś 20 innych cennych obrazów i mamy pełny obraz ascezy w wydaniu kartuzów.
Refektarz - w budynkach klasztornych, seminariach duchownych duże pomieszczenie służące jako jadalnia, charakterystyczne zwłaszcza dla klasztorów średniowiecznych.
Pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej autorstwa Marcina Rożka z 1927 r
Dziś możemy sobie wyobrazić jak to mogło wyglądać, bo na trasie z rynku w kierunku kolegiaty stoi makieta dawnego wyglądu kompleksu Kartuzji Kaszubskiej.
Rynek - posadzono tu kwiaty w doniczkach, położono kosteczkę, postawiono ławki. Samo centrum wygląda smacznie i ładnie. Jest to bardzo estetyczny zakątek miasta, z kafejkami i restauracyjkami. Zgrabne, ponad 100 letnie kamieniczki, szczęśliwie przetrwały wojnę i cieszą dzisiaj oczy przybyszów z kraju i zagranicy. W promieniu 100 metrów można poczynić niezbędne zakupy, coś zjeść, napić się dobrej kawy i zrobić pamiątkowe zdjęcia.
Kościół świętego Kazimierza - rzymskokatolicki kościół parafialny, wcześniej ewangelicki, znajdujący się w Kartuzach, w województwie pomorskim. Należy do dekanatu Kartuzy diecezji pelplińskiej. Świątynia została wzniesiona w latach 1885-1887 w stylu neogotyckim jako kościół ewangelicki. Kamień węgielny położył superintendent D. Taube w 1886 roku. Kamień ten zachował się do dnia dzisiejszego i znajduje się w najniższej partii wieży od strony wschodniej. Budowlę wzniesiono ją z czerwonej cegły. Świątynia nakryta jest miedzianą blachą. Budowla posiada wieżę o wysokości 50 metrów z zegarem. Wysokie okna kościoła (10 ostrołukowych i 2 okrągłe) są ozdobione witrażami, przedstawiającymi głównie apostołów. Kościół posiada jedną nawę, jego wnętrze nakryte jest drewnianym stropem. W okresie II Rzeczypospolitej kościół był we władaniu parafii liczącej w 1937 roku 487 wiernych i należącej do Superintendentury Kartuzy Ewangelickiego Kościoła Unijnego.
Gaj Świętopełka to trasa spacerowa biegnąca nad Jeziorem Klasztornym. Częścią trasy jest tzw. Aleja Filozofów. Dawniej była ona miejscem rozmyślań braci zakonnych. Aleją Filozofów można dojść do miejsca zwanego Wyspą Łabędzią. Latem odbywają się tam imprezy plenerowe.
Deptak miejski.
Park miejski.
Umieszczone zdjęcia wykonano: lipiec 2013