ODRZYKOŃ

Odrzykoń
wieś w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Wojaszówka, położona nad Wisłokiem koło Krosna.


Wykopaliska poświadczają, że w Odrzykoniu i w okolicach przed 966 istniało tu grodzisko, w czasach kultury łużyckiej. Gród, a jeszcze później zamek drewniany, zniszczony przez Tatarów w 1241 i 1259. Gród zapisany w 1348 jako; Kamieniec, w 1402; Ehremberg alias Orzykoń. 1446 i w 1589; Odrzykoń. Osada słowiańska Kamieniec istniała, gdy wznoszono tu zamek Kamieniec za czasów króla Kazimierza Wielkiego w 1348. Należała ona do Moskarzewskich i Kamienieckich, Bonerów, czyli do właścicieli zamku kamienieckiego. Wieś lokowano pod nazwą Erenberg w dolinie Wisłoka. W 1475 Odrzykoń jest atakowany w wyprawie odwetowej przez wojska króla Macieja Korwina. W 1497 Piotr Herburt dziadek poety Mikołaja Reja zaciąga pożyczkę na odnowę zamku sądeckiego i daje w zastaw, jako zabezpieczenie długu, wieś Odrzykoń. W 1528 z zastawionych wsi do Jana Kmienieckiego wróciły Odrzykoń, Jasienica Rosielna i Odrzechowa. W zamku kamienieckim w Odrzykoniu 12 marca 1528 hetman polny koronny Marcin Kamieniecki podejmował wygnanego z Węgier króla Jana Zápolya po zatargach w wojnie domowej ze stronnikami Habsburgów na Węgrzech. Wysyłał z Zamku Kamieniec listy zapraszające polskich magnatów na sejmik do Tarnowa, na którym liczył otrzymać poparcie w walce o tron i uzyskał głosy ich samych oraz Sulejmana I. Seweryn Boner kalwinista, gościł tu Fausta Socyna - twórcę socynianizmu i doktryny religijnej Braci Polskich. 7 grudnia 1655 nieopodal Odrzykonia wojska Gabriela Wojniłłowicza uczestniczyły w zwycięskiej bitwie pod Krosnem przeciw Szwedom. 16 marca 1657 wojska Jerzego Rakoczego, wspierającego Szwedów, palą i niszczą osadę i zamek w Odrzykoniu. W 1702 kolejny najazd Szwedów doprowadza do ruiny zamek odrzykoński. W następnych latach stacjonujące wojska rosyjskie niszczą zamek całkowicie. Tu też w latach 1768-1772 bronili się Konfederaci barscy pod dowództwem Jakuba Bronickiego, zapewne wspomagani przez miejscową ludność. Wystawiono tu wśród ruin zamku w 1894 pomnik Tadeusza Kościuszki, wykonany przez Andrzeja Lenika w setną rocznicę insurekcji. W 1915 stoczono tu bój o Odrzykoń i zamek Kamieniec. Zamek aktualnie poddany renowacji. Były tu też groby żołnierzy, którzy zginęli w czasie I wojny światowej. Groby przeniesiono na pobliski cmentarz. W czasie II wojny światowej działała założona w grudniu 1939 przez Stanisława Ferusia Zawieruchę, Orlika, Q-1 placówka w Odrzykoniu TOW, potem ZWZ i AK, OP-15 Oleander Ola . Po nim dowódcami byli Franciszek Bożek Czołgowiec B i ppor. Józef Urbanek Cedr,W-1', który początkowo pełnił funkcję dowódcy XIX Plutonu w Odrzykoniu. Na początku 1944 powstały tu trzy plutony składające się z 190, a w kwietniu z 206 żołnierzy AK. 1 sierpnia 1944 na linii rzeki Wisłok stanął front, odcinając Odrzykoń od innych oddziałów AK. Tereny te pod koniec wojny opanowały w większych siłach oddziały niemieckie, które z wzgórz ostrzeliwały wkraczające wojska radzieckie. Po wkroczeniu NKWD z Placówki Oleander zostali aresztowani i wywiezieni do łagrów Stanisław Kwaśniewski Wilczek, Franciszek Bożek Czołgowiec B, Bronisław Cebula Lew. Aresztowano też w październiku 1944 r.nauczyciela, ostatniego komendanta Placówki Józefa Urbanka Cedra i więziono go na Zamku w Rzeszowie, w Kolbuszowej (gdzie widziano ostatni raz przez wywiezionego do łagrów Adama Wiewórskiego Emirskiego. Brat Cedra Władysław Urbanek (ur. w 1919), dalszy konspirator został zastrzelony przez krośnieńskiego funkcjonariusza UB w Odrzykoniu 18 sierpnia 1946. W miejscu tego zabójstwa obelisk wybudowany w 1996.



Zamek Kamieniec - obecnie ruiny gotyckiej XIV-wiecznej, rozbudowanej w stylu renesansowym w XVI wieku budowli na pograniczu Korczyny i Odrzykonia. Pierwszy zapis o zamku w Odrzykoniu pochodzi z 1348. W 1396 za zasługi w obronie Wilna zamek otrzymał rycerz Klemens z Moskorzewa herbu Pilawa, który zbudował wtedy zamek górny i przedzamcze wschodnie zamienione później na zamek średni. W 1397 Klemens Kamieniecki ufundował zamkową kaplicę. Gotycka budowla została wzniesiona na skale, na wysokości 452 m n.p.m. Jej nieregularna forma była wynikiem ukształtowania terenu, na którym została zbudowana. Za czasów Kazimierza Wielkiego był to typowy graniczny zamek obronny. Obecnie ta część, z której pozostał ostrołukowy portal i wschodnia ściana z wnęką, nosi nazwę "wysoki" ("wyższy") lub "odrzykoński". Jego zadaniem była obrona traktu handlowego z Polski na Węgry przez Przełęcz Dukielską. Zamek niższy ("korczyński") to efekt rozbudowy w kierunku wschodnim z 1448. W tym samym czasie kończono budowę prostokątnej baszty i fosy okalającej całe zamczysko. Pomieszczenia w wieży przeznaczono na zbrojownię i więzienie. Powstały dziedziniec nazywany przedzamczem korczyńskim oddzielony był od zamku wysokiego murem granicznym (w związku z podziałem majątku). Wspólną dla obu części była kaplica i studnia. Rozbudowa zamku wzbogaciła go o zabudowania w stylu renesansowym. Obecnie lepiej zachowana jest część wschodnia i tam znajduje się wejście na teren dawnego zamczyska. Widoczne są pozostałości budynków mieszkalnych i kaplicy. W tej części zabytku mieści się małe muzeum urządzone przez pasjonata zamku i kolekcjonera Andrzeja Kołdera. Wśród eksponatów są militaria z dawnego arsenału zamkowego i pamiątki po kolejnych właścicielach, a także XIV-wieczny herb z drzwi zamkowych.














































































Muzeum zamkowe.





















Na dziedzińcu zamku.
















Pomnik Tadeusza Kościuszki stoi w ruinach zamku górnego. Dwustopniowy cokół zwieńczony popiersiem Kościuszki posadowiony jest na kamiennym głazie i otoczony niskim metalowym ogrodzeniem. Popiersie o wysokości 120 cm przedstawia Tadeusza Kościuszkę w chłopskiej sukmanie i czapce krakusce z wetkniętym pawim piórem. Na frontowej ścianie cokołu znajduje się płaskorzeźba skrzyżowanej kosy i chorągwi oraz napis poniżej "TADEUSZOWI KOŚCIUSZCE POLSKI LUD Z ODRZYKONIA 1794 – 1894". Pomnik ten w setną rocznicę Insurekcji kościuszkowskiej ufundowała społeczność z Odrzykonia. Dnia 14.08.1994 roku miało miejsce ponowne odsłonięcie odnowionego pomnika.













Bálint Balassi na murze odrzykońskiego zamku - zwiedzając malownicze ruiny zamku w Odrzykoniu na jednej ze ścian zauważyć można wmurowaną tablicę z brązu, z płaskorzeźbą popiersia mężczyzny. Mężczyzna ów w prawej ręce trzyma kartkę papieru i gęsie pióro. Pod płaskorzeźbą napis: "Bálint Balassi 1554 – 1594" oraz "Tablicę ufundował Tomas Demeter" natomiast powyżej nazwy trzech miejscowości: Żmigród, Kamieniec i Rymanów. Na tablicy przedstawiony jest węgierski poeta Bálint Balassi, który był autorem pierwszego dramatu napisanego w języku węgierskim pt. "Piekna węgierska komedia" Do Polski trafił za sprawą księcia Stefana Batorego ( Báthory István ), który po koronacji na króla Polski w 1575 roku zabrał go ze sobą. Zył i tworzył miedzy innymi w Żmigrodzie. W ciągu krótkiego życia kila razy przyjeżdżał do Polski. Spędził tu w sumie kilka lat. Swoje krótkie awanturnicze i żołnierskie życie stracił w walkach z Turkami, podczas oblężenia Esztergomu. Ciężko ranny zmarł 30.05.1594 r.



Restauracja w zamku.











Grota „Smocza Jama”.




Restauracja u ponurzy zamku.





Widoki z zamku na okolice.

















Umieszczone zdjęcia wykonano: lipiec 2012