miasto w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, nad Wisłą, w Małopolskim Przełomie Wisły, w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego.
Historycznie położony jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Jest siedzibą władz miejsko-wiejskiej gminy Kazimierz Dolny. Część trójkąta turystycznego: Puławy – Kazimierz Dolny – Nałęczów. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w starostwie kazimierskim województwa lubelskiego w 1786 roku. Początki osady sięgają XI wieku. Na jednym ze wzgórz istniała osada zwana Wietrzną Górą, należąca do zakonu benedyktynów. W 1181 roku Kazimierz Sprawiedliwy przekazał osadę norbertankom z podkrakowskiego Zwierzyńca. Norbertanki zmieniły nazwę osady na Kazimierz (imię darczyńcy). Nazwa została odnotowana w kronikach po raz pierwszy w 1249 roku, a przymiotnik „Dolny” został dodany w latach późniejszych, w celu odróżnienia osady (w dolnym biegu rzeki, choć tak naprawdę jest to bieg środkowy) od Kazimierza, założonego pod Krakowem (w górnym biegu rzeki). Po około 150 latach osada i okoliczne wsie stały się dobrami korony. Władysław Łokietek w 1325 r. ufundował kościół parafialny.Założenie miasta oraz budowę zamku obronnego legendarnie przypisuje się Kazimierzowi Wielkiemu. Prawa miejskie zostały przyznane w pierwszej połowie XIV w. W 1406 r. Władysław Jagiełło dokonał lokacji miasta na prawach magdeburskich. Wytyczono rynek, ulice, wyznaczono działki pod budowę. Jedynie północną część rynku pozostawiono bez zabudowy. Dzięki temu do dnia dzisiejszego rynek otwarty jest na farę i zamek, który to widok podziwiany jest przez malarzy i turystów. W 1501 r. Kazimierz Dolny stał się siedzibą starostwa. Zygmunt I Stary, zadłużony u Mikołaja Firleja, nadał w 1519 r. jemu i jego synowi Piotrowi dożywotni tytuł starosty kazimierzowskiego. Kazimierz pozostawał we władaniu rodu Firlejów do 1644 r. W tym czasie przebudowany został zamek w Kazimierzu. Po pożarach w latach 1561 i 1585 spichlerze i domy mieszkalne zostały odbudowane przy wykorzystaniu skał wapiennych z okolicznych wzgórz. Firlejowie dbali także o uprzywilejowanie miasta w handlu zbożem spławianym Wisłą do Gdańska, który to handel już wcześniej (w okresie od XVI do XVII w.) przyczynił się do rozwoju miasta. Na handlu zbożem wyrosły kupieckie rody Przybyłów, Czarnotów, Celejów (przybyłych z Włoch). W 1628 r. na Wietrznej Górze osiedlili się franciszkanie, pobudowali klasztor i rozbudowali istniejący (od 1585) kościół. Złoty wiek Kazimierza skończył się w lutym 1656 r. wraz ze spaleniem miasta i zamku przez wojska króla szwedzkiego, Karola Gustawa. Powtarzające się przemarsze wojsk i późniejsza zaraza przyczyniły się do upadku miasta. W 1677 r. Jan III Sobieski wydał dekret pozwalający osiedlać się kupcom ormiańskim, greckim i żydowskim. Ożywienie gospodarcze nie trwało jednak długo. Kolejne wojny polsko-szwedzkie ponownie spustoszyły miasto. Spadło także zapotrzebowanie w Europie na polskie zboże. Kupcy próbowali rozwijać handel drewnem i przemysł szkutniczy. Jednak nie były to zyski podobne do tych osiąganych na handlu zbożem. Późniejsze rozbiory odcięły Kazimierz od rynków zbytu.18 marca 1831 roku rozegrała się tutaj jedna z bitew powstania listopadowego – bitwa pod Kazimierzem Dolnym. Od końca XIX w. Kazimierz Dolny stał się miejscowością wypoczynkową. W okolicznych wąwozach zaczęły powstawać wille i pensjonaty dla letników, przede wszystkim z Lublina i Warszawy. 31 października 1927 roku miejscowość uzyskała prawa miejskie. Kolejnych zniszczeń dokonały działania podczas II wojny światowej. Kazimierz został odbudowany w znacznej mierze dzięki staraniom Karola Sicińskiego, któremu to zadanie powierzył ówczesny minister kultury. Dzisiaj Kazimierz Dolny stanowi zespół urbanistyczno-krajobrazowy, w którym został zachowany historyczny układ ośrodka handlu położonego na szlaku wiślanym. 27 kwietnia 1979 roku (na podstawie projektu Zakładu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie) został tu utworzony Kazimierski Park Krajobrazowy. 8 września 1994 roku kazimierski zespół zabytkowy został uznany za Pomnik historii zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Wałęsy.
Brukowany Rynek to serce Kazimierza Dolnego, to tutaj gromadzą się mieszkańcy, artyści i turyści. Tu robią sobie zdjęcia nowożeńcy. Piękna zabudowa i ciekawe detale architektoniczne sprawiają, że chce się tutaj przebywać i posiedzieć tutaj wieczorową porą. Zachęcamy i zapewniamy, że to niepowtarzalna przyjemność.
Rynek, główny punkt miasta, składa się z dwóch części - starszej, położonej wyżej, przy Farze, i młodszej, niższej, i o wiele większej. Po kilku pożarach, które zniszczyły zabudowę w XVI wieku, przy rynku zaczęto wznosić kamienice murowane z miejscowej opoki. Południową pierzeję rynku tworzą, patrząc od kamienic Przybyłów, trzy niewielkie, przykryte gontem budynki (w których mieszczą się PTTK i najstarsza w mieście galeria) oraz monumentalna, barokowa Kamienica Gdańska. Zachodnią pierzeję rynku stanowią, m.in.: Dom Pracy Twórczej Architekta (autorstwa Karola Sicińskiego, wzniesiony na miejscu kamienic zniszczonych w wojnach światowych i nawiązujący fasadą do nich fasadą) wyżej Stara Apteka (prawdopodobnie w kiedyś był tu ratusz) i już przy farze Dom Kifnerów (zaprojektowany w 1919 roku przez Jana Koszczyc-Witkiewicza, przez lata mieścił księgarnie). Przed domem wystawiony w 2000 roku pomnik psa Werniksa, "szefa" kazimierskich psów i bohatera licznych opowieści i legend. Najbardziej znana mówi, że Werniks, mieszkaniec Janowca, codziennie dojeżdżał "stopem", bądź, w innej wersji, przypływał promem, do Kazimierza, by tu "sępić" co smaczniejsze kąski od artystów i turystów. Na wschodniej pierzei, najbliżej fary stoi dawny Hotel Polski: pierwszy hotel w Kazimierzu, otwarty w 1880. Mieściła się w nim słynna z doskonałej kuchni restauracja "Gospoda Chrześcijańska" miejsce spotkań artystów. Restauracja i hotel przetrwały okupację, właścicieli "wykończyła" domiarami PRL.
Poniżej, przy głównej połaci rynku, dom Gałuszewskich (być może niegdysiejsza siedziba władz miejskich), dalej dom Wermanów (kolejny zbudowany po wojnie wg projektu Karola Sicińskiego na miejscu ruiny), XVIII-wieczny dom Radka z kawiarnią której ściany pokryły dzieła znanych malarzy. Najniżej w pierzei stoją najwyżej cenione kamienice Przybyłów.
Kamienice Przybyłów "Pod św. Mikołajem" i "Pod św. Krzysztofem" - miasto zostało zniszczone w 1561 roku na skutek pożaru. Odbudowane zostało w stylu renesansowym. Niestety, z tego okresu zachowały się tylko dwie kamienice na rynku, które należały do dwóch braci Przybyłów. Kamienice Przybyłów to chyba najbardziej rozpoznawalene kamienice na rynku w Kazimierzu Dolnym. Bliźniacze kamienice z początku XVI wieku pobudowane przez braci - Mikołaja i Krzysztofa Przybyłów. Frontowe ściany kamienic są zdobione w postaci biblijne oraz świętych. Oprócz scen z bibli są przedstawione motywy mitologiczne, scenki średniowieczne i renesansowe oraz motywy roślinne i zwierzęce. Bliźniacze kamienice posiadaja trzy okna z czego dwa są blisko siebie, pomiędzy trzecim oknem można zauważyć dość sporych rozmiarów patronów fundatorów domów – świętego Mikołaja biskupa oraz świętego Krzysztofa.
Kamienica Gdańska - usytuowana jest w południowo-zachodniej pierzei kazimierskiego rynku pod numerem 18. Budynek pochodzi z końca XVIII wieku, z 1795 roku. Podczas II wojny światowej kamienica została zniszczona. W latach 1946-1947 zabytkowy obiekt odbudowano. Fasada budynku posiada podcienie zakończone filarami. Pod arkadami na ścianie budynku widnieje pamiątkowa tablica poświęcona malarzowi Janowi Wacławowi Karmańskiemu. Artysta żył i tworzył w Kazimierzu Dolnym w latach 1887-1958. Obecnie w dolnej części kamienicy mieści się sklep z pamiątkami. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków w 1967 roku.
Zabytkowa studnia - w centralnym punkcie kazimierskiego rynku stoi zabytkowa studnia. Studnia pochodzi z XIX wieku. Pod koniec XIX wieku zamontowano ręczną pompę abisyńską. Pierwotnie studnia była zdrojem ulicznym. W 1913 roku polski architekt Jan Koszczyc-Witkiewicz stworzył obecny wygląd studni. W latach osiemdziesiątych XX wieku zamontowano nową żeliwną pompę, a w późniejszych latach podświetlenie. W 2012 roku studnia została odrestaurowana. Przeprowadzono prace konserwatorskie, odgrzybianie, bejcowanie oraz wymieniono gont na daszku.
Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja – kościół farny położony przy rynku. Ufundowany został przez Kazimierza Wielkiego ok. 1325 roku i rozbudowany w stylu renesansowym w latach 1610-1613. Znajduje się na trasie Szlaku Renesansu Lubelskiego. Badania architektoniczne wskazują, że kościół wybudowany około 1325, jednak pierwsza pewna informacja o nim pochodzi z 1440 roku. Kościół ten był znacznie mniejszy od obecnego i mieścił się w obrębie jego nawy. W 1561 roku kościół ten spłonął podczas pożaru miasta. Od roku 1553 władzę nad Kazimierzem objął Jan Firlej - działacz reformacji. W 1586 roku rozpoczęto odbudowę nawy, jednak prace przerwano wkrótce zerwano. W latach 1610-1613 pod kierunkiem muratora Jakuba Balina zbudowane nowe prezbiterium. O renesansowym stylu przebudowy świadczą: półokrągła absyda, kolebka z lunetami oraz dekoracje architektoniczne. Pozostają jednak pewne cechy gotyckie: rzut poziomy, strzelistość, wąski wysokie okna i skarpy.Kościół położony jest na wzgórzu, poniżej ruin zamku, od strony północno-wschodniej kościoła położony jest cmentarz, od strony południowo-zachodniej stok wzgórza spada ku miastu. Warunki terenowe spowodowały odchylenie kościoła, fara nie jest orientowana, absyda prezbiterium skierowana jest w kierunku południowo-wschodnim. Świątynia i przybudówki zbudowane z wapienia (wapniaka), nawa i wieża frontowa okładzina z cegły tynkowana, tynk malowany. Kościół jest jednonawowy, prezbiterium zamknięte półokręgiem. Posiada sklepienie kolebkowe z lunetami, okrągłą basztę przy narożniku północnym. Do fasady przylega trzykondygnacyjna, czteroboczna wieża. Od strony północno-wschodniej do nawy przylegają dwie kaplice, do prezbiterium zakrystia (sklepienia) od południowego zachodu oraz mały babiniec. Nawę podpiera sześć skarp, cztery są wtopione w ściany przybudówek, dwie z kolei, od strony południowo-zachodniej i na zachodnim narożniku są widoczne.
Cmentarz przykościelny - na tyłach kościoła farnego znajdują się pozostałości starego przykościelnego cmentarza. Można zobaczyć tutaj m.in. podwójny krzyż epidemijny z końca XIX w. oraz płytę ku czci powstańców walczących w 1863 r.
Zespół klasztorny franciszkanów reformatów - kościół Zwiastowania NMP, barokowo-klasycystyczny (1589-1591), rozbudowany (XVII i XVIII w.). Klasztor (1639-1645), rozbudowany (XVII i XVIII w.), odbudowany (1828) w stylu klasycystycznym. Jak wynika z tych dat, historię tego miejsca musimy rozbić na dwa okresy: czas powstawania kościoła i czas powstawania klasztoru. Kościół położony jest na wzgórzu zwanym dawniej "Plebanią Górką". W 1589 r. doszło do wymiany dóbr ziemskich między Mikołajem Przybyłą a kazimierskim proboszczem ks. Mateuszem Bechem. W zamian za dobra przyległe do kościoła parafialnego Mikołaj Przybył otrzymał wspomniane wzgórze i tego samego roku rozpoczął budowę świątyni, dokładnie na miejscu starej drewnianej kaplicy. Fundatorem prócz samego Mikołaja był jego ojciec Bartłomiej i szwagier Alfred Bugnerowic. Konekracja kościoła, który wówczas przypominał raczej małą kaplicę, odbyła się 11 sierpnia 1591 r. Z racji tego że kościół był pod wezwaniem Zwiastowania NMP, w tym samym roku umieszczono w ołtarzu obraz zwiastowania. W 1627 r. na zaproszenie opata tynieckiego Henryka Firleja do Kaziemierza Dolnego przybyli franciszkanie reformaci, osiedlając się kościele. Franciszkanie niemal natychmiast rozpoczęli powiększenie tego miejsca. Na początku dobudowali prezbiterium z chórem zakonnym oraz przedłuzyli nawę. W roku 1628 zakonnicy oficjalnie przejęli opiekę na świątynią. W 1866 r. zakonnicy opuszczają to miejsce aby powrócić dopiero w 1928 r. Podczas II wojny światowej w 1942 r. franciszkanie ponownie zostają wygnani, a w klasztorze Niemcy urządzili katownię. Po wojnie zakonnicy ponownie powrócili i tak jest do dnia dzisiejszego. W 1956 r. w murach klasztoru powstało Muzeum Klasztorne prezentujące bogatą galerię obrazów, eksponaty liturgicne, wyroby ludowe i starodruki. Mimo burzliwych dziejów kościół w dużej mierze zachował pierwotny wystrój. Na szczególną uwagę zasługuje ołtarz główny z 1770 r. ze wspomnianym już obrazem przedstawiającym scenę Zwiastowania, kute żelazne dżwi datowane na 1589 r. pochodzące z pierwotnego kościoła. We wnątrz możemy też odnaleźć epitafia rodziny Przybyłów, a na wewętrznym dziedzińcu (wiryndarzu) znajduje się 25 metrowa studnia z kołowrotem datowaną na 1629 rok. Spacerując tym wewnętrznym dziedzińcem, wzorem tego typu zakonów, natrafimy na "Bożą" aptekę, z ziołami na wszelkie dolegliwości.
Zamek w Kazimierzu Dolnym to zespół fortyfikacji obronnych z XIII i XIV wieku.
Zamek górny ("Baszta") - wieża, nazywana potocznie "Basztą" bądź Wieżą Łokietka, to wybudowany na przełomie XIII i XIV wieku obronny stołp. Został wzniesiony na wysokości przeprawy przez Wisłę, tzw. Przewozu Woyszyńskiego. Mieści się na szczycie wzniesienia, około 180 metrów od zamku dolnego i 19 metrów nad jego poziomem. Jego wysokość, w zależności od miejsca, sięga nawet 20 metrów, a obwód u podstawy wynosi 32,5 metra.
Zamek Dolny
I faza gotycka
według zapisków Jana Długosza zamek został wybudowany na polecenie Kazimierza Wielkiego w latach 40. XIV wieku.
II faza gotycka
w XV wieku ród Grotów zarządzający zamkiem dokonał jego rozbudowy, dobudowując min. dwukondygnacyjne skrzydło mieszkalne od strony miasta (południowej), kwadratową ceglaną wieżę mieszkalno-obronną od strony Wisły, przylegające do niej skrzydło mieszkalne oraz suchą fosę.
Faza renesansowa
W 1509 roku Zygmunt I Stary nadaje prawa do zamku rodowi Firlejów. Wtedy też, za sprawą Mikołaja Firleja ma miejsce druga przebudowa. Z jego polecenia Santi Gucci oraz Piotr Likiel przebudowali zamek nadając mu styl włoskiego renesansu. W roku 1655 podczas Potopu zamek został zajęty i spalony przez wojska szwedzkie.
W latach 1958-1960 na terenie ruin przeprowadzono badania archeologiczne. Kiedy tam byliśmy w sierpniu 2014 r. zamek ponownie poddawano renowacji. Z doniesień prasowych wiemy, że obecnie zamek już zabezpieczono w formie trwałej ruiny i udostępniono dla ruchu turystycznego.
Wzgórze zamkowe widoczne od strony miasta.
Muzeum Kamienica Celejowska - przy ulicy Senatorskiej 11 w Kazimierzu Dolnym stoi Kamienica Celejowska. Budynek wzniesiono w pierwszej połowie XVII wieku, około 1635 roku. Dwukondygnacyjna kamienica zbudowana została z kamienia wapiennego. Na elewacji budynku widnieją bogate rzeźbiarskie zdobienia z ornamentami roślinnymi. Szczególną uwagę zwraca górna część budynku - attyka ozdobiona figurami świętych oraz innymi ciekawymi rzeźbami. Od 1964 roku w budynku mieściły się muzea. Obecnie funkcjonuje tu Muzeum Nadwiślańskie. W muzeum znajdują się eksponaty i wystawy z dziedziny historii, malarstwa, sztuk pięknych oraz archeologii. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków w 1967 roku.
Król kundli - w 2000 r. na kazimierskim rynku stanął pierwszy w Polsce pomnik psa. Na malarskiej palecie siedzi kundelek z brązu i czujnym wzrokiem spogląda w stronę kawiarni Rynkowej, którą upodobali sobie odwiedzający Kazimierz artyści. Brązowym monumentem rzeźbiarz Bogdan Markowski upamiętnił miejscowego powsinogę - Hultaja. Przed wielu laty zwierzakiem zaopiekował się przebywający w Kazimierzu malarz Zbigniew Szczepanek. Pies otrzymał wówczas artystyczne imię Werniks i rozpoczął stateczne życie jego wiernego druha. Kundelek z brązu cieszy się ogromną sympatią turystów małych i dużych - obowiązkową pamiątką z Kazimierza jest fotka z Werniksem. Doczekał się też swojej legendy: przewodnicy zapewniają, że pogłaskanie go po nosie przynosi szczęście. Nic dziwi więc, że psi nos mocno lśni. W pobliżu znajduje się lokal o dwuznacznej nazwie Kebab pod Psem. Można tu nie tylko zjeść smakowite kebaby, ale obejrzeć galerię zdjęć, na których uwiecznieni zostali Werniks, Grubcio, Bukiet, Klocek i Piwko - znane kazimierskie psie osobistości. W barze można kupić gipsową miniaturkę pomnika Werniksa.
Wzgórze Trzech Krzyży potocznie nazywane Górą Trzech Krzyży – to trzy nawiązujące do Golgoty krzyże postawiono w 1708 roku. Miały one upamiętniać liczne ofiary zarazy morowej (cholery), która miała miejsce na tych terenach. Zbocza i szczyt Góry Trzech Krzyży porasta chroniona prawnie, rzadka roślinność, wśród której możemy znaleźć wisienkę karłowatą, omany i ostnice. Pomimo że stoki porastają wiązy, graby i leszczyna, z góry widać cały Kazimierz i dolinę Wisły. Góra Trzech Krzyży to miejsce, z którego rozciąga się najbardziej chyba znany widok na Kazimierz Dolny. Na szczyt prowadzą kamienne schody. Obecnie również na szczycie góry pobierana jest opłata (2 PLN za osobę) za wejście. Aby podziwiać panoramę Kazimierza i Wisły, a także zobaczyć z oddali zamek w Janowcu, położony na drugim brzegu rzeki, należy najpierw wspiąć się na ową górę po licznych kamiennych schodach. Wspinaczka ta to wspaniała atrakcja i nieodłączny punkt wizyty w Kazimierzu.
Widoki z Wzgórza Trzech Krzyży na miasto i okolice.
Spichlerze, budowane (XVI-XVII w.), pierwotnie było ich kilkadziesiąt, obecnie zachowane: Ulanowskich, późnorenesansowy Mikołaja Przybyły (koniec XVI w.), obecnie Muzeum Przyrodnicze; Kobiałki, późnorenesansowy (1636), z manierystycznym szczytem i dwuspadowym dachem, obecnie schronisko PTTK; Feiersteina, późnorenesansowy (1 poł. XVII w.); Bliźniaczy, barokowy (1 poł. XVIII), dwukondygnacyjny, oskarpowany. Spichlerz Ulanowskich (Mikołaja Przybyły), obecnie Muzeum Przyrodnicze utworzone zostało w 1982 r. Zgromadzone w sześciu salach wystawowych eksponaty to m.in. zbiory przyrodnicze z zakresu geologii, paleontologii, botaniki i zoologii, pochodzące głównie z terenu Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Obok spichlerza można oglądać zabytkową chatę przeniesioną z Modliborzyc.
W Kazimierzu Dolnym nad Wisłą rozciąga się Bulwar Nadwiślański. Bulwar jest ciekawym miejscem do spacerów i wypoczynku. Czterokilometrowy trakt spacerowy ciągnie się od ulicy Krakowskiej z okolic promu z Janowca, wzdłuż Wisły i Alei Kazimierza Wielkiego, do okolic Spichlerza pod Żurawiem przy ulicy Puławskiej. Wzdłuż bulwaru biegnie także ścieżka rowerowa. Przy oświetlonym deptaku znajdują się ławeczki i punkty widokowe, z których można podziwiać panoramę Kazimierza oraz Wisły. W pobliżu portu żeglugowego usytuowane są restauracje i bary.
Rejsy po Wiśle odbywają się codziennie przez cały okres żeglugowy. Statki pokonują trasę z portu w Kazimierzu Dolnym do „Krowiej wyspy”, płynąc obok starych kamieniołomów i Męćmierza, po czym zawracają do Kazimierza. Rejs trwa 60 minut, a jego dodatkową atrakcją jest przystanek w porcie Janowiec. "Ciuchcia" z przystani w Janowcu przewozi turystów do zamku Firleja, a następnie z powrotem na przystań. Dodatkowo istnieje możliwość organizacji rejsów na zamówienie, a także bankietów oraz konferencji odbywających się na statkach. Flota liczy 5 statków, w tym 3 stylizowane na zabytki.
Swój rozwój miasto zawdzięcza lokalizacji nad Wisłą, na której znajduje się przeprawa promowa między Kazimierzem dolnym a Janowcem..
Kogut, rak czy może ryba? Z czasem kogut z ciasta stał się obowiązkową pamiątką z Kazimierza, symbolem rozpoznawalnym daleko poza granicami Polski.
Kazimierski Park Krajobrazowy – park krajobrazowy utworzony 27 kwietnia 1979. Był pierwszym parkiem krajobrazowym na terenie województwa lubelskiego. Część trójkąta turystycznego: Puławy - Kazimierz - Nałęczów. Obejmuje północno-zachodnią część Wyżyny Lubelskiej, część przełomowej Doliny Środkowej Wisły (Małopolski Przełom Wisły) i przyległy do niej fragment Równiny Radomskiej. Park o powierzchni 136,7 km2 obejmuje bardzo cenne obszary geologiczne. Oprócz walorów abiotycznych ma też walory kulturowe i krajobrazowe. Jedną z najważniejszych atrakcji Parku jest gęsta sieć wąwozów lessowych, w okolicach Bochotnicy ich zagęszczenie jest największe w Europie i przekracza 10 km na km2. Wąwóz lessowy to wydłużona, wklęsła forma terenu o urwistych (stromych) zboczach i płaskim dnie (wąwóz), powstała w skale lessowej w wyniku skoncentrowanej, erozyjnej działalności wody. Na zboczach wąwozu może być porośnięty roślinnością. Ta forma terenu pozwala dokładnie przyjrzeć się systemowi korzeniowemu drzew i krzewów.
Inne zdjęcia zrobione podczas spaceru po Kazimierzu Dolnym.
Umieszczone zdjęcia wykonano: sierpień 2014