Lublinstolica województwa lubelskiego i centralny ośrodek aglomeracji lubelskiej, miasto na prawach powiatu.
Lublin to dziewiąte co do wielkości populacji miasto w Polsce, drugie w Małopolsce (335 tys. mieszkańców na koniec 2015 oraz największe w kraju na wschód od Wisły. Pod względem powierzchni szesnaste (147 km²[2]). Położone na Wyżynie Lubelskiej nad Bystrzycą. W I Rzeczypospolitej Lublin był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w starostwie lubelskim województwa lubelskiego. Zaliczany był do ważniejszych miast, z prawem nabywania majątków ziemskich i czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla. Lublin zalicza się do starych ośrodków osadniczych w Polsce. Początki osadnictwa na wzgórzu Czwartek archeolodzy datują na VI-VII wiek. Korzystne warunki geograficzne i położenie na skrzyżowaniu głównych dróg handlowych sprawiły, że Lublin od wczesnego średniowiecza pełnił ważną rolę w kontaktach między Wschodem a Zachodem. Po raz pierwszy wymieniany na piśmie w 1198 r., prawa miejskie na prawie magdeburskim Lublin uzyskał za panowania Władysława Łokietka w 1317 roku. Wieki XIV-XVI to najpomyślniejszy okres dla Lublina. Miasto stało się jednym z głównych ośrodków władzy królewskiej. Król Władysław Jagiełło uczynił je miejscem stałych zjazdów polsko - litewskich, a Kazimierz Jagiellończyk - stolicą województwa. W wiekach XV-XVI miasto przeżywało rozkwit dzięki szlakowi handlowemu znad Morza Czarnego na zachód Europy, czego efektem jest piękna lubelska starówka. W 1665 r. Lublin zostaje splądrowany przez wojska rusko - kozackie, szczególnie ucierpiała w tym czasie dzielnica żydowska. Rok później miasto łupią Szwedzi dopełniając aktu zniszczeń lubelskiej zabudowy i dziesiątkując populację. Kolejne lata przyczyniają się do dalszego upadku miasta głównie za sprawa trwającej wojny północnej (początek XVIII w.). Ożywienie przynosi dopiero wiek XIX. W latach dwudziestych zaczyna się intensywne porządkowanie miasta, a w drugiej połowie wieku powstają pierwsze manufaktury. Ogromne znaczenie dla rozwoju miasta ma uruchomienie połączeń kolejowych z Warszawą i Kowlem. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. Lublin się rozbudowuje, powstają nowe fabryki i gmachy użyteczności publicznej, w tym też 1918 r. otwarto Katolicki Uniwersytet Lubelski. Od września 1939 do lipca 1944 miasto pod okupacją niemiecką. W czasie okupacji Niemcy utworzyli tu obóz koncentracyjny - Majdanek oraz getto dla ludności żydowskiej. Podczas Holokaustu zginęło około 40 tys. lubelskich Żydów, stanowiących przed 1939 ponad 1/3 ludności miasta. Zniknęło także całe tzw. Miasto Żydowskie, kompleks budynków wokół zamku, czyli 3/4 zabudowań staromiejskich i cała dzielnica Wieniawa, zamieszkała głównie przez Żydów. Od 23 lipca 1944 przez następne 164 dni Lublin pełnił rolę stolicy komunistycznej Polski.
Po wojnie Lublin stawał się stopniowo silnym ośrodkiem miejskim, o dużym potencjale naukowym i gospodarczym. W lipcu 1980 r. w Lublinie i w pobliskim Świdniku miały miejsce pierwsze wystąpienia robotnicze, które doprowadziły, w wyniku podobnych wystąpień w Gdańsku i Szczecinie w sierpniu 1980, do powstania NSZZ "Solidarność" i późniejszych zmian ustrojowych w Polsce.
Zaułek Panasa - to schody które prowadzą od Placu po Farze w kierunku kościoła pod wezwaniem św. Wojciecha mieszczącego się na ulicy Podwale którą możemy dojść do Placu Zamkowego i Wzgórza Zamkowego. Powyżej schodów po lewej stronie w miejscu dzisiejszych kamienic w XIV wieku stał mur obronny prowadzący do Bramy Grodzkiej. Idąc wyżej dojdziemy do Plac po Farze. Idąc w dół dojdziemy do Kościół Świętego Wojciecha.
Stare Miasto – historycznie najstarsza część Lublina, a od 23 lutego 2006 także dzielnica administracyjna Lublina, obejmująca również tereny po wschodniej stronie al. Unii Lubelskiej (miejsce dawnego Wielkiego Stawu Królewskiego). Na terenie Starego Miasta znajdują się liczne zabytki, w tym pozostałości murów miejskich (bramy: Krakowska i Grodzka oraz Baszta Gotycka), renesansowe kamienice, dawny ratusz (Trybunał Koronny) stojący na środku rynku, archikatedra i Wieża Trynitarska, bazylika dominikanów, czy Teatr Stary. Wewnątrz murów znajduje się Plac Po Farze, a przed Bramą Krakowską – Plac Łokietka. Poza granicami murów miejskich na terenie dzielnicy administracyjnej Stare Miasto znajduje się Zamek z Kaplicą Zamkową. Rynek Starego Miasta - został wytyczony po nadaniu Lublinowi prawa miejskiego. Został założony na planie zbliżonym do kwadratu. Nieregularny kształt rynku wynika z założenia placu na łuku dawnych wałów, dlatego zachodnia pierzeja jest wklęsła, a wschodnia (przylegająca do dawnych wałów) wypukła. Początkowo ze wszystkich naroży rynku wybiegały po dwie ulice. Wraz z upływem czasu i licznymi przekształceniami zabudowy rynku część ulic została zabudowana. Ukształtowanie terenu, jak również wcześniejszy narys osady znajdującej się na wzgórzu staromiejskim, uniemożliwiły wytyczenie działek o regularnym kształcie. W XVI wieku rozpoczęto proces scalania działek co spowodowało zmiany w ukształtowaniu zabudowy rynku. Kamienice (XVI i XVII w.) - na Starym Mieście istnieje zespół kamienic, pierwotnie gotyckich (XIV/XV w.), wielokrotnie przebudowywanych (po 1945) odbudowywanych.
Stary Ratusz - Trybunał Koronny , dawniej najwyższy sąd apelacyjny Korony Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej - obecnie Urząd Stanu Cywilnego w Lublinie. Obecnie klasycystyczny (budowany od końca XIV w.), przebudowywany (XVI, XVII i XVIII w., Muzeum Ratusza i Trybunału Koronnego).
Krakowskie Przedmieście - nazwę tę nosi najważniejsza ulica w Lublinie będąca obok Starego Miasta ulubionym miejscem spacerów i spotkań. Jej długość wynosi około jednego kilometra, a pierwsze trzysta metrów od Placu Łokietka do ulicy Kapucyńskiej przekształcono pod koniec XX wieku w deptak. Ulica ta przez długi czas była ważnym traktem komunikacyjnym wiodącym z Krakowa na wschód. Od Placu Łokietka (Brama Krakowska, Nowy Ratusz) do Placu Litewskiego posiada zwartą zabudowę pochodzącą głównie z pierwszej połowy XIX wieku. Warto zwrócić uwagę choćby na kamienice, budynki hotelowe czy okazały gmach Poczty Polskiej. Najstarszym budynkiem stojącym przy tej ulicy jest kościół św. Ducha mający XV wieczny rodowód. Krakowskie Przedmieście zawsze było ulicą z największą w Lublinie ilością miejsc usługowo - handlowych i choćby dlatego warto ją obejrzeć.
Dawny hotel Europejski, neorenesansowy (1865-1867).
Fontanna – wieża ciśnień w latach 1897 – 1899 została zbudowana na ówczesnym placu Bernardyńskim, obecnie placu Wolności. Była centralną częścią miejskich wodociągów zaopatrujących lublinian w wodę. Wieża była zbudowana w stylu neogotyckim i wyglądem przypominała średniowieczną basztę obronną. Wzniesiona była na planie ośmioboku z cegły maszynowej sprowadzonej z Wołynia, a jej szczyt był zwieńczony krenelażem. Wewnątrz umieszczony był zbiornik o pojemności 150 metrów sześciennych wody tłoczonej przez dwie pompy parowe. Oficjalne otwarcie wieży miało miejsce 1.07.1899 roku. Pod koniec lipca 1944 r. w wyniku toczących się w tym rejonie walk została poważnie uszkodzona. Stan techniczny wieży nie pozwalał na jej odbudowę i w 1946 r. została rozebrana. W 2003 r. podczas przebudowy placu Wolności, miejsce gdzie kiedyś stała wieża zaznaczono ciemną kostką brukową. W 2004 r. po 58 latach na placu ponownie stanęła wieża ciśnień. Jest to fontanna wzniesiona ze środków Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji. Pośrodku misy wodotrysku umieszczona została wykonana z brązu miniatura dawnej wieży.
Archikatedra św.św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty - barokowa Bazylika archikatedralna z XVI / XVII w. ufundowana przez Bernarda Maciejowskiego. Budowę świątyni rozpoczęto w 1586 r., a ukończono w 1625 r. Projektantami byli: Jan Maria Bernardoni i Józef Bricc. Do obecnych czasów świątynię kilkakrotnie przebudowywano m.in. w 1752 r. po pożarze, w 1821 r. wybudowano nową fasadę z sześciokolumnowym partykiem z balkonem, kolejna przebudowa nastąpiła w 1878 r. kiedy to odnowiono wnętrze kościoła, oraz zmieniono portyk z sześciokolumnowego na czterokolumnowy, a balkon zastąpiono frontonem. W ogromie zniszczeń II wojny światowej katedra ocalała, straciła tylko jedną wieżę. W następnych latach dzięki inicjatywie kardynała lubelskiego Stefana Wyszyńskiego katedrę odbudowano, a przy okazji powrócono do projektu z 1821 r. z sześciokolumnowym portykiem i balkonem. Wnętrze lubelskiej katedry zdobi bogata polichromia iluzjonistyczna. Na końcu prawej nawy znajduje się kaplica akustyczna, w której słychać nawet najcichszy szept. Jest tu także kopia całunu turyńskiego.
Kościół pw. św. Józefa - budowę obiektu rozpoczął w 1622 roku wojewoda bełski, Rafał Leszczyński, z myślą o przeznaczeniu go na zbór kalwiński. Od początku XIX wieku budynki zajmują karmelici bosi. W 1967 roku kościół pw. św. Józefa i zespół klasztorny wpisano do rejestru zabytków w Polsce. Kościół pw. św. Józefa mieści się przy ulicy Świętoduskiej 14, w połowie idącej pod górę ulicy. Obok znajduje się klasztor karmelitów bosych, pierwotnie dwór szlachecki, z którym kościół tworzy zwarty kompleks sakralny. Jest to jeden z najciekawszych zabytków Lublina. Istniejący obecnie kościół wzniesiono w stylu renesansu lubelskiego. Piękna bryła świątyni zwraca uwagę charakterystycznym renesansowym szczytem frontowym, na którym widać postacie świętych, m.in. św. Jana i św. Teresy z Avila, wykonane jako kolorowa rzeźba tynku, tzn. sgraffito. Dodatkowo można dostrzec rozczłonkowane pilastry i gzymsy, co daje niezwykły efekt. Na lewo od wejścia znajduje się dzwonnica, której dach, przysłonięty attyką, wiąże ją z całością kościoła. Niewielki kościół jest obecnie świątynią jednonawową z węższym prezbiterium. Wewnątrz posiada bogate podziały architektoniczne ścian i sklepienia dekorowane bogatą sztukaterią. Główny ołtarz, i cztery pozostałe, jest wykonany w stylu barokowym.
Bazylika Ojców Dominikanów - Lubelski kościół dominikanów do 1991 r. był miejscem przechowywania jednej z trzech największych na świecie relikwii - Drzewa Krzyża Świętego. W 1991 r. relikwia o charakterystycznym kształcie krzyża greckiego została skradziona i od tej pory nie są znane jej losy. Z Kijowa do Lublina na polecenie Władysława Jagiełły przywiózł ją w 1420 r. biskup Andrzej - dominikanin. Otrzymał ją od księcia Iwana Holszańskiego w 1397 r. Ponieważ wolą księcia było po śmierci spocząć w jej pobliżu, biskup Andrzej do Lublina przywiózł też trumnę ze zwłokami władcy, który zmarł w Kijowie w 1401 r. Jak głosi legenda, relikwia miała trafić do Krakowa, jednakże konie w Lublinie stanęły dęba i nie chciały ciągnąć zaprzęgu z bezcennym ładunkiem. O tym, że Drzewo Krzyża Świętego pozostało w Lublinie, tak naprawdę zadecydowały względy polityczne. Panujący w Krakowie Jagiełło chciał uniknąć konfliktu z patriarchą Konstantynopola i całym prawosławiem, dlatego relikwia nie mogła pojawić się w Krakowie. Dopiero po podpisaniu unii lubelskiej, kiedy Księstwo Kijowskie weszło w skład Korony, ujawniono miejsce jej przechowywania, a Lublin stał się miejscem kultu odwiedzanym przez tłumy pielgrzymów. Podczas wielkiego pożaru miasta w 1575 r. zniszczeniu uległ również kościół dominikanów. Odbudowano go w stylu renesansowym, wzbogacając w kolejnych wiekach o jedenaście kaplic, wśród których na szczególną uwagę zasługuje barokowa kaplica Tyszkiewiczów. To ona była stałym miejscem przechowywania relikwii Krzyża Świętego. W 1819 r. omal nie doszło do rozebrania kościoła, zaczęły pękać mury i konieczne było zasypanie piwnic północnych kaplic. Zgromadzone w nich pochówki fundatorów przeniesiono wówczas do krypty pod kaplicą Tyszkiewiczów, tworząc tu swoistą nekropolię. Okazało się jednak, że jej fundamenty również są popękane, dlatego, by uniemożliwić władzom kontrolę stanu technicznego budowli i zapobiec ewentualnemu nakazowi rozebrania świątyni, jedyne wejście do krypty zamurowano. Dopiero w 1994 r. podczas prac zabezpieczających otwarto ją i obok innych pochówków, w niszy pod sklepieniem, odkryto ten najbardziej tajemniczy - szczątki biskupa Andrzeja. Do tego czasu, wobec braku dokumentów, postać tę uważano raczej za fikcyjną, stworzoną na potrzeby legendy. Znaleziono również trumnę ze szczątkami księcia Iwana Holszańskiego. Dominikanie zamierzają udostępnić podziemia bazyliki do zwiedzania, jednakże najpierw konieczne jest przeprowadzenie kosztownych prac konserwatorskich i renowacyjnych.
Brama Grodzka, inaczej zwaną Brama Żydowska - schodząc ze wzniesienia zamkowego, możemy udać się bezpośrednio na zwiedzanie Starego Miasta. W tym celu musimy przejść przez Bramę Grodzką. Stary Lublin to dość ciekawe w kontekście swoich fortyfikacji miasto, ponieważ dostępu do niego broniły tylko dwie bramy miejskie, obie położone na bardzo ważnym szklaku prowadzącym z Krakowa na Litwę i Ruś. O ile brama Grodzka po przebudowie w czasach Stanisława Augusta praktycznie już nie przypomina średniowiecznej bramy miejskiej, o tyle druga brama pod tym względem jest jej zupełnym przeciwieństwem. Zbudowano ją za zgodą Kazimierza Wielkiego w 1342 roku. Pierwotnie miała ona formę czworoboku opatrzonego hełmem, z dobudowanym w późniejszym czasie przedbramiem (tak jak w przypadku Bramy Krakowskiej). Nazwa Brama Żydowska miała związek z usytuowaniem obiektu pomiedzy Starym Miastem a dzielnicą żydowską. Obecny wygląd brama zawdzięcza nadwornemu architektowi Stanisława Augusta Poniatowskiego Dominikowi Merliniemu. W pomieszczeniach bramy znajduje się Ośrodek Brama Grodzka - Teatr NN, w którym prezentowana jest makieta żydowskiej dzielnicy na Podzamczu, przedstawiająca jej stan sprzed II wojny światowej.
Plac Po Farze - plac na Starym Miescie, miejsce po nie istniejącym już kościele farnym pw. Św. Michała Archanioła z XIII – XVI w. Są to pozostałości fundamentów odkopanych w latach 1936-1938. Przez wiele lat na Placu Po Farze w kilku miejscach widoczne były zarysy fundamentów. W 2002 r. fundamenty zostały skrupulatnie odrestaurowane i wyeksponowane, m.in. rekonstruowano pełny wygląd przyziemia wykorzystując do tego skałę wapienną. Wokół niego położono kostkę brukową oraz zamontowano oświetlenie. Ciekawostką dla zwiedzających jest wystawiony na placu model kościoła w skali 1:40. Kościół ten był najprawdopodobniej pierwszą i najstarszą murowaną świątynią we wschodniej Polsce, a na pewno jedną z najstarszych w Lublinie. Obecnie Plac Po Farze jest miejscem koncertów oraz spotkań lublinian.
Brama Krakowska - XIV-wieczna brama strzegąca dostępu do Starego Miasta w Lublinie, historyczny symbol grodu. Pozostałość murów obronnych z XIV wieku; zbudowana w stylu gotyckim, w XVIII wieku nadano jej rys barokowy. W murach miejskich Lublina znajdowały się, oprócz baszt i furt tylko dwie bramy. Jedną z nich jest Brama Krakowska, niewątpliwie symbol historycznego Lublina. Powstała około połowy XIV wieku wraz z otaczającymi Lublin murami obronnymi po groźnym najeździe Tatarów na Lublin w 1341 roku. Bramy: Krakowska i Grodzka znajdowały się na starym szlaku handlowym z Krakowa na Litwę i Ruś. W starych księgach miejskich Brama Krakowska nazywana jest zawsze Bramą Wyższą, w odróżnieniu od Bramy Grodzkiej znajdującej się w niżej położonej części miasta. Początkowo bramę tworzyła część dolna , a zakończona była krenelażem ze spiczastym wysokim dachem. Do miasta prowadził most zwodzony ponad głęboką fosą (zasypaną w XVII wieku) oraz brona - czyli żelazna krata w bramie. W XV wieku po raz pierwszy zaszły pierwsze zmiany w jej wyglądzie - miało miejsce jej znaczne podwyższeni oraz urozmaicenie ceglanych murów układem zendrówek w ukośne pasy. Pożary z 1515 i 1575 roku spowodowały konieczność odbudowy Bramy. Przybyła prawdopodobnie w XVI wieku ośmioboczna część górna, miedziany hełm nakrywający wieżę. oraz przedbramie dla wzmocnienia obronności bramy. Wiadome jest, że w XVI wieku Brama posiadała ganki dla trębaczy i muzyków, którzy "dla przyjemności mieszkańców wygrywali piękne pieśni na swych instrumentach" i zegar miejski. Plac przed Bramą stał się głównym ośrodkiem handlowym miasta. W XVII wieku Brama Krakowska zaczynała tracić na swej ważności - jej oraz całego kompleksu murów miejskich zły stan techniczny spowodował, że w 1656 roku Lublin nawet nie bronił się przed Kozakami. W późniejszych latach była raczej wykorzystywana do celów mieszkalnych - dla trębacza, wrotnego oraz dla dyrektora zegara miejskiego. Na wieży Bramy Krakowskiej znajduje się zegar, zaś we wnętrzu mieści się Muzeum Historii Miasta Lublina.
Wieża Trynitarska - jest najwyższym punktem zabudowy staromiejskiej Lublina. Została wzniesiona w 1693 roku w miejscu dawnej furty miejskiej jako dzwonnica. Dzisiejszy wygląd zawdzięcza przebudowie z 1819 roku, a jej nazwa pochodzi od zakonu trynitarzy, którzy rezydowali w budynkach pojezuickich w latach 1781–1814. Budowla łączy funkcje wieży i bramy. W przeszłości była dzwonnicą, a także wagą miejską. Obecnie w wieży mieści się Muzeum Archidiecezjalne, a na jej szczycie znajduje się taras widokowy. W średniowieczu, w miejscu gdzie dziś stoi Wieża Trynitarska, znajdowała się niewielka furta w murach obronnych miasta, która w 1560 roku została przebudowana na bramę miejską. Niedługo potem stała się furtą klasztorną łączącą miasto z zabudowaniami jezuitów, które znajdowały się poza jego murami. W 1627 roku mieszkańcy Lublina podarowali zakonnikom ogromny dzwon. Zrodził się wtedy pomysł nadbudowania wieży nad furtą, jednak fundusze na realizację tego pomysłu znalazły się dopiero w 1693 roku, gdy Dorota z Łyczków Zamoyska ofiarowała na ten cel 4500 złotych. Pożar z 1752 roku oszczędził wieżę, lecz po rozwiązaniu zakonu jezuitów (1772) obiekt wraz z całym kompleksem klasztornym zaczął popadać w ruinę. Komisja Edukacji Narodowej przekazała obiekty klasztorne w ręce zakonu trynitarzy, lecz zakonnicy nie zdołali ich utrzymać i w 1814 roku opuścili zabudowania. Rok później rozpoczęła się rozbiórka zniszczonych gmachów i w efekcie powstał obszerny plac katedralny. Od początku XIX wieku w furcie znajdowała się waga miejska będąca źródłem stałych i dużych dochodów miasta. W 1819 roku rozpoczęto przebudowę wieży, którą zlecono włoskiemu architektowi – Antonio Corazziemu. Obiekt otrzymał neogotycką szatę oraz ośmioboczną nadbudowę ze stożkowym dachem krytym blachą. Prace ukończono w 1827 roku. Od tego czasu wygląd wieży nie uległ większym przeobrażeniom mimo przeprowadzanych prac renowacyjnych. W okresie II wojny światowej, podczas bombardowania Lublina, został uszkodzony dach oraz okna wieży, a wnętrze zostało zdewastowane. Ostatni remont, w latach 1975–1978, wykonano na potrzeby Muzeum Archidiecezjalnego, które ma swoją siedzibę w tym miejscu do dnia dzisiejszego.
Nowy Ratusz – ratusz wybudowany w latach 1827-1828 w stylu klasycystycznym na miejscu dawnego klasztoru karmelitów bosych. Współcześnie Ratusz nadal pełni funkcje administracyjne, będąc siedzibą Prezydenta Miasta Lublin oraz Młodzieżowej Rady Miasta. Nowy Ratusz w Lublinie powstał w miejscu dawnego klasztoru karmelitów bosych. Już w roku 1611 planowano budowę Magistratu. Zygmunt III Waza wydał w tym celu specjalne przyzwolenie. Jednak do Lublina przybyli karmelici, którzy zapragnęli zbudować dla siebie klasztor dokładnie w miejscu planowanej budowy Magistratu. Nabyli grunty na różne, w tym bezprawne, metody i zbudowali kompleks klasztorny.
20 kwietnia 1803 o godzinie 23.00 wybuchł wielki pożar klasztoru. Karmelici opuścili budynki, w 1807 rząd austriacki wystawił ruiny na licytację, w 1826 nabył je Magistrat miasta Lublina. Ze względów oszczędnościowych na początku urzędnicy musieli pracować w zniszczonych murach klasztornych. Dopiero po interwencjach dziennikarzy lubelskich, postanowiono tu zbudować Magistrat. Prace trwały w latach 1827-1828. Autorem przebudowy był Aleksander Groffe, prace nadzorował Jakub Hempel. Ratusz wybudowano w stylu klasycystycznym. Podczas II wojny światowej budynek uległ zniszczeniu w 1939 oraz podczas wyzwalania Lublina w 1944. Odbudowa Ratusza trwała w latach 1947-1952. Budynek zachował dziewiętnastowieczną klasycystyczną formę. Podczas bombardowań w 1944 w piwnicach Ratusza uwięzieni zostali ludzie, którzy z głodu zostali zmuszeni do kanibalizmu.
Lubelski Koziołek - znajduje się na deptaku u zbiegu ulic Krakowskie Przedmieście i Wróblewskiego. Rzeźba nawiązuje do lubelskiego herbu, z którym wiąże się legenda. Na przełomie XIII i XVI wieku lubelscy mieszczanie zabiegali o nadanie Lublinowi praw miejskich. Ze względu na panującą sytuację polityczną mieli trudności z dostaniem się przed oblicze ówcześnie panującego księcia Władysława Łokietka, który zajęty był tłumieniem buntu wśród mieszczan krakowskich i sandomierskich. Szukając stronników, przyjął delegację poselską z Lublina. Mieszczanie podczas audiencji u księcia opowiedzieli o rozwoju miasta, a także historię ocalenia grupki dzieci - po jednym z najazdów tatarskich na gród - chroniących się w wąwozie, które wyżywiła koza własnym mlekiem, dodając przy tym, że dzieci te dorosły, nadal żyją i mieszkają w mieście. Książę nadał miastu przywilej lokacyjny. Z powodu braku pieniędzy, które wyczerpały się podczas pobytu w Krakowie, malowanie herbu zlecili za niewielkie pieniądze jakiemuś pacykarzowi. W drodze powrotnej odkryli, że w herbie, zamiast zamówionej kozy i pięknej winnicy, został namalowany stary, długowłosy cap, który objadał się winogronami. Mieszczanie na wieść o nadaniu praw miejskich tak się cieszyli, że nie zwrócili uwagi na herb. Autorem rzeźby koziołka jest Leszek Rymczuk. Został on wykonany z brązu. Na misie, o który opiera się koziołek, znajduje się przycisk, a po jego naciśnięciu ze zdroju tryska woda pochodząca z wodociągów, która nadaje się do picia. Lublinianie mówią, że pogłaskanie zwierzaka po rogu przynosi szczęście.
Pomnik Józefa Piłsudskiego - znajduje się na Placu Unii Lubelskiej. Przedstawia on marszałka Piłsudskiego na koniu, który umieszczony jest na wysokim, prostopadłościennym cokole. Autorem konnej rzeźby jest Krzysztof Skóra. Odlew wykonał Tadeusz Zwoliński z Iłży. Został odsłonięty 10 listopada 2001 roku.
Dawna Kasa Przemysłowców Lubelskich - została wybudowana w latach 1899-1900 według projektu architekta Gustawa Laudau-Gutentegera w stylu eklektycznym. Cechą charakterystyczną budynku jest barokowa kopuła i klasycystyczna kolumnada wspierająca balkon na pierwszym piętrze. Obecnie w gmachu przy ulicy Krakowskie Przedmieście 56 mieści się Grand Hotel „Lublinianka”.
Gmach Poczty Polskiej - budynek poczty został wzniesiony w 1861 roku jako obiekt dwupiętrowy. Następnie w latach 1921–1924 został rozbudowany według projektu architekta Bohdana Kelles-Krauzego. W latach 1953–1958 został dobudowany gmach telegrafu według projektu Jana Ogórkiewicza. W latach 1970–1975 dokonano gruntownej przebudowy wnętrza w budynku poczty. Budynek Poczty Głównej ma trzy kondygnacje. Fasada jest dziewięcioosiowa i rozczłonkowana gzymsami. Okna posiadają gzymsy, a na pierwszej kondygnacji umieszczone są na konsolkach. Wejście do budynku jest pseudobarokowe i flankowane parami toskańskich kolumn. Na nich znajduje się przerywane belkowanie oraz półkolisty fronton. Dach jest przysłonięty attyką rozczłonkowaną pilastrami i zwieńczoną girlandami. Układ wnętrz w budynku jest dwutraktowy. Wejścia znajdują się na osiach skrajnych, a klatka schodowa częściowo umieszczona jest w ryzalicie dostępnym od strony podwórza. Natomiast druga klatka schodowa również dostępna jest od podwórza i znajduje się w półkolistym ryzalicie przesuniętym na osi. Na parterze mieści się duży hall z kasami.
Plac Zamkowy - spoglądając z lubelskiego wzgórza zamkowego w kierunku zachodnim mamy przed sobą bardzo efektowny widok. Rozpościera się przed nami duży, owalny plac do którego przylegają półkoliście i wyglądające na posiadanie barokowego rodowodu kamieniczki. Jednakże aktualny wygląd placu został ukształtowany nie w czasach baroku, lecz w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Plac powstał na ruinach dawnej dzielnicy żydowskiej zniszczonej podczas II wojny, a jego projektantem był Jerzy Brabander. Prace budowlane trwały w latach 1953 - 1954 i zostały zakończone aby uczcić dziesięciolecie PRL. Nadano mu wówczas nazwę Plac Zebrań Ludowych, a przez wielu był mianowany "Lubelskim Mariensztatem". Obecnie Plac Zamkowy w Lublinie należy do najciekawszych budowli socrealistycznych w Polsce.
Pomnik pamięci żołnierzy AK-WiN ze zgrupowania mjr. Dekutowskiego-Zapory znajduje się na Podzamczu, przy Placu Zamkowym. Upamiętnia on ponad 250 żołnierzy zgrupowania „Zapory”, którzy polegli w walkach z hitlerowskim i komunistycznym zniewoleniem w latach 1943-1955. Został wzniesiony w 2003 roku z inicjatywy Fundacji „Pamiętamy”.
Zamek - dawny zamek królewski w Lublinie z Kaplicą Zamkową, pierwotnie zbudowany w XII wieku. W XIII wieku do zamku dobudowano romański donżon (wieżę mieszkalno-obronną), wielokrotnie przebudowywany. Kaplica zamkowa pw. św. Trójcy, wybudowana jako fundacja Kazimierza Wielkiego, to jeden z najcenniejszych zabytków w Polsce, pokryty rusko-bizantyjskimi freskami z 1418, powstałymi na zamówienie Władysława Jagiełły. Początki zamku związane są z powstaniem w XII wieku kasztelanii lubelskiej. Za czasów Kazimierza Sprawiedliwego został wzniesiony na wzgórzu gród umocniony drewniano-ziemnym wałem. W 2 połowie XIII lub w początku XIV wieku w obrębie górnej części grodu wybudowano murowaną wieżę obronno-rezydencjonalną (donżon, stołp). Wieża była pierwszym murowanym obiektem zamku. Około 1520 roku Zygmunt Stary zapoczątkował przebudowę zamku na okazałą renesansową rezydencję królewską, zatrudniając między innymi włoskich mistrzów sprowadzonych z Krakowa. Wybudowano nową bramę z wieżą, czworoboczną basztę, kamienicę Grodzką, podwyższono pałac królewski ozdabiając go attykami. Pomiędzy 1635-1642 rokiem pod kierunkiem Jana Cangerle zamek prawdopodobnie wyremontowano. W 1648 roku z zamku kierował działaniami wojennymi król Jan Kazimierz. W latach 1655-1657 zamek zajmowały wojska szwedzkie, węgierskie i moskiewskie, co doprowadziło do jego ogromnych zniszczeń. Ocalały jedynie najstarsze budowle – kaplica i donżon. W 1743 roku starosta Jakub Zamojski wzniósł nowe budynki kancelarii i archiwum, a w 1773 roku budynek dawnej bramy wjazdowej został przebudowany na cele mieszkalne przez starostę Wincentego Potockiego. W latach 1824-1826, z inicjatywy Stanisława Staszica i według projektu S. Stompfa, wzniesiono na wzgórzu nową budowlę w stylu neogotyku angielskiego, przeznaczoną na więzienie kryminalne Królestwa Kongresowego. Funkcję więzienia zamek pełnił przez 128 lat. Zamek w Lublinie od 1957 roku jest siedzibą główną Muzeum Lubelskiego, założonego w 1906 roku.
Kaplica Trójcy Świętej
Najprawdopodobniej w XIV wieku powstał gotycki kościół zamkowy pod wezwaniem Trójcy Świętej, który pełnił funkcję kaplicy królewskiej. Z fundacji Władysława Jagiełły gotyckie wnętrza kaplicy pokryto malowidłami bizantyjsko-ruskimi. Prace ukończono w 1418 roku. Dzięki malowidłom, zachowanym do czasów współczesnych, Kaplica Trójcy Świętej stanowi zabytek w skali międzynarodowej.
Wieża zamkowa
Wieża zamkowa (baszta, donżon, stołp) to cenny zabytek sztuki romańskiej i jedna z najstarszych budowli na Lubelszczyźnie. Powstała w XIII wieku jako budowla obronno-mieszkalna (donżon). Stanowiła część grodu kasztelańskiego. Wzniesiona przy południowym zboczu wzgórza. Posiada trzy kondygnacje nadziemne. Grubość muru do 3,4 m, wewnątrz którego biegnie spiralna klatka schodowa. Dolne partie muru wzniesione z łamanego wapienia, wyższe z cegły. W czasie budowy gmachu przeznaczonego na więzienie (XIX wiek) wieża znalazła się w obrębie jego murów. Z tego okresu pochodzi wieńczący ją krenelaż. Na uwagę zasługuje zachowane romańskie okno biforyjne na III kondygnacji.
Widoki z zamku.
Ogród Botaniczny - złożono w 1965 r. Dziś ekspozycje zajmują powierzchnię 25 ha. Ogród położony jest w dolinie rzeki Czechówki i obejmuje jej fragment oraz przylegające od strony zachodniej zbocze i część płaskowyżu. Na terenie ogrodu wydzielono następujące działy roślinne: Arboretum (pow. 6 ha), Alpinarium, Rośliny Cebulowe, Rośliny Ozdobne "Pałacówka", Rośliny Użytkowe, Rośliny Wodne, Szklarnie, Flora Polski, Rośliny Azji, Rośliny Płd. i Płd.-Wsch. Europy, Rosarium i kolekcje roślinne. Wyjątkowy urok tego miejsca i atrakcje znajdujące się w jego granicach z pewnością zasługują na poznanie.
W Lublinie warto zobaczyć Muzeum Wsi Lubelskiej. Prowadzi ono swoje działania na obszarze obejmującym w przybliżeniu dawne województwo lubelskie (w granicach sprzed 1975 r.). Zawiera on w całości lub części takie krainy geograficzne jak: Wyżyna Lubelska, Roztocze, Polesie Lubelskie, Podlasie, Mazowsze i Kotlina Sandomierska, które są wyraźnie zróżnicowane pod względem fizjograficznym i etnograficznym. Dlatego też ekspozycja skansenu została podzielona na siedem sektorów - Wyżyny Lubelskiej, Roztocza, Powiśla, Podlasia, Nadbuża oraz sektor dworski i miasteczkowy. W chwili obecnej udostępnione dla publiczności są: w całości sektor Wyżyny Lubelskiej, część sektora Roztocza z cerkwią greckokatolicką z Tarnoszyna, sektor dworski z otwartą w styczniu 2001 r. ekspozycją dworu średniozamożnego ziemianina we dworze z Żyrzyna z połowy XVIII wieku. Od czerwca 2001 r. można również odbyć spacer po niezwykle malowniczym sektorze Powiśla, gdzie wprawdzie nie są urządzone jeszcze wnętrza obiektów skansenowskich, ale można odbyć za to "rejs" po stawie dawnymi wiślanymi jednostkami pływającymi - pychówką, batem i promem. Równolegle z sektorem Powiśla oddano do zwiedzania pierwszy obiekt w sektorze Podlasia - remizę strażacką z Bedlna. Ekspozycja tzw. rekwizytu odzwierciedla wyposażenie OSP w Bedlnie w 1936 r., zaś w drugiej części obiektu, świetlicy - funkcjonuje teatr wiejski, gdyż taka działalność kulturalno-oświatowa na wsi wynikała często z założeń statutowych OSP. 8 września 2002 r. miała miejsce konsekracja XVII-wiecznego kościoła z Matczyna, który wraz ze plebanią z Żeszczynki i spichlerzem z Wrzelowca jest zaczątkiem muzealnego sektora Miasteczko.
Cerkiew w skansenie - cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja Cudotwórcy została zbudowana w 1759 r. w miasteczku Uhrynów k. Sokala jako świątynia parafialna. W 1900 r. w Uhrynowie wzniesiono nową, murowaną cerkiew. Starą, drewnianą świątynię nabyła parafia greckokatolicka w Ulhówku k. Tomaszowa Lubelskiego z przeznaczeniem na cerkiew filialną we wsi Tarnoszyn k. Ulhówka. Translokacja cerkwi nastąpiła w latach 1903-1904, zaś uroczystego poświęcenia przeniesionej świątyni - tym razem pw. Narodzenia NMP - dokonano w 1906 r.
Majdanek - zgodnie z początkowymi planami nazistów w 1941 r. pod Lublinem powstał obóz pracy dla kilkudziesięciu tysięcy więźniów. Wkrótce plany zweryfikowano - na obszarze 270 ha zbudowano Konzentrations Lager Lublin z dziesiątkami baraków więźniarskich, komorami gazowymi, piecami krematoriów, budynkami gospodarczymi i pomieszczeniami dla esesmańskiej załogi. Przez piekło Majdanka (tak zwykło się nazywać KL Lublin) przeszło według nowych danych ok. 150 tys. ludzi. Spośród 80 tys. ofiar obozu 60 tys. stanowili Żydzi. Ponadto więziono tu Polaków, Rosjan, Białorusinów, Ukraińców oraz obywateli kilkudziesięciu państw Europy. W lipcu 1944 r. na Majdanek wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. Wycofujący się Niemcy zdołali jedynie podpalić krematorium. Obóz trafił w ręce Sowietów niemal niezniszczony. W barakach stacjonowały oddziały wyzwolicieli, swoje kwatery mieli tu także żołnierze Ludowego Wojska Polskiego. Kwaterujący, wespół z okoliczną ludnością dokonywali rozbiórki obozowych obiektów. Zimę 1944/1945 r. przetrwała zaledwie 1/5 budynków. Już w sierpniu 1944 r. w części baraków KL Lublin sowieckie NKWD urządziło obóz dla żołnierzy Armii Krajowej i członków władz polskiego Państwa Podziemnego. Nie jest znana dokładna liczba więzionych tu Polaków. Wiadomo, że przetrzymywano ich w złych warunkach, po czym wywożono do sowieckich łagrów. W 1947 r. z prochów ludzkich zebranych z pól otaczających obóz usypano kopiec. Dziś skrywa go konstrukcja Mauzoleum, będąca zbiorowym grobem ofiar. Na terenie dawnego obozu utworzono Państwowe Muzeum na Majdanku. Zwiedzający mogą w nim zobaczyć ocalałe komory gazowe, odbudowane krematorium oraz część baraków więziennych i magazynów z mnóstwem przedmiotów należących niegdyś do więźniów.
Biurowce przy ul. Zana.
Domek odźwiernego – neogotycki domek przy ul. Krakowskie Przedmieście 61, zaprojektowany w 1888 roku przez Mariana Jarzyńskiego. Budynek wraz z bramą stanowi wejście do Parku Saskiego. W XIX wieku lubelski park otoczony był murowanym ogrodzeniem, a bramę wejściową do parku zamykano na noc. W późniejszych latach ogrodzenie zostało zburzone, a w domku urządzono sklep. Następnie, w połowie lat 60. XX wieku, budynek wydzierżawiła Lubelska Spółdzielnia Spożywców „Społem”, która przez wiele lat prowadziła w nim pizzerię Piccolo[2]. Na początku w tym miejscu była tylko pijalnia wód i soków, natomiast pizzeria zaczęła działać około połowy lat 70[3]. Od 8 kwietnia 2009 roku w zabytkowym budynku funkcjonuje, prowadzona wciąż przez LLS, kafejka „Domek Saski”. W lokalu wydzielono też miejsce na małą piekarnię. W listopadzie 2007 roku rozpoczął się remont budynku. Zniknęły wówczas szpecące napisy, poprawiono dach, wymieniono okna i przeniesiono wejście z frontu na bok budynku, a zgodnie z zaleceniami konserwatora na elewacji położono specjalny wosk i pomalowano domek na jasnoszaro. Farba wzbogacona woskiem ma na celu ułatwienie usuwania ewentualnego graffiti. Kolejna renowacja została przeprowadzona w roku 2009, kiedy to budynek przestał pełnić funkcję pizzerii, a zaczął prowadzić usługi piekarsko-cukiernicze. Zmianom uległ głównie wystrój lokalu.
Inne zdjęcia zrobione podczas zwiedzania Lublina.
Restauracja MAGIA.
Widoki na LUBLIN
Umieszczone zdjęcia wykonano: sierpień 2014