GWOŹDZIANY

http://polskiemiastawfotografii.blogspot.com/2010/10/gwozdziany.htmlGwoździany
wieś w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, w zachodniej części gminy Pawonków.

Nazwa miejscowości Gwoździany pochodzi od staropolskiego „gwozd”, czyli las. „Gwozdany” to tyle, co „ludzie mieszkający w lesie”. Hitlerowcy, którzy usilnie germanizowali słowiańskie nazwy miejscowości na terenach Śląska po stronie niemieckiej, wprowadzili w 1936 r. nazwę „Nagelschmieden” (w przybliżeniu „wytwórnia gwoździ”), co miało być tłumaczeniem rzekomej nazwy polskiej (kojarzącej się właśnie z gwoździami). Nazwa miejscowości po raz pierwszy pojawia się w protokole wizytacji kanonicznej z 1679 r. w którym jest wzmiankowana wieś Gwoździny (villa Gwozdziani). Protokoły te zostały wydane drukiem w czterech tomach pod tytułem: Visitationsberichte der Diözese Breslau. przez wybitnego historyka diecezji wrocławskiej Josepha Jungnitza na początku XX wieku. Tomy odpowiadają dawnym archiprezbiteratom: wrocławskiemu (Breslau), opolskiemu (Oppeln), legnickiemu (Liegnitz) oraz głogowskiemu (Glogau). Miejscowość musiała zatem powstać znacznie wcześniej. Nie wiadomo dokładnie kiedy, ale pewne jest, że jeżeli o miejscowości po raz pierwszy wspomniano w dokumentach z 1679 r., to na pewno istniała już w XVII w., czyli w czasach kiedy musiała podlegać Księstwu Opolsko-Raciborskiemu. Gwoździany podlegały w ostatnich stuleciach właścicielom Dobrodzienia. "Później miejscowość stanowiła odrębny kompleks majątkowy będąc dość bogatą wioską z młynem, patażarnią, browarem i gorzelnią. W połowie XIX w. panem Gwoździan, a także Bzinicy, Skrzydłowic i Dzielnej był hrabia von Loebbecke, który gospodarował na 10 tysiącach ha ziemi. Mieszkańcy wioski posiadali wówczas... 300 ha ziemi, hodując 9 koni i 104 krowy"[1] Jak podaje T. G. Knie w swoim dziele przeglądowym, traktującym o miejscowościach prowincji śląskiej królestwa Prus w 1830 r., miejscowość liczyła 268 mieszkańców (w tym 11 ewangelików i 8 Żydów). Znajdowało się tutaj wówczas 41 domów i 1 zamek (prawdopodobnie chodzi o ten znajdujący się w parku). "W 1855 r. w Gwoździanach mieszkało 469 obywateli, z których 425 było katolikami, a 44 protestantami"[1]. Wynika z tego, że w latach 1830-1855 liczba mieszkańców zwiększyła się aż o 201 osób. "W 1861 r. do miejscowej szkoły wybudowanej w 1809 r. – uczęszczało 106 dzieci, które uczył jeden nauczyciel". Jak podaje książka Ortschaftsverzeichnis. Alphabetisches Verzeichnis sämtlicher Städte, Flecken, Dörfer und sonstiger Ortschaften und Wohnplätze der Provinz Schlesien z 1908 r. mieszkało tutaj właśnie w tym roku 408 osób (61 mniej niż w 1855 r.). Po zajęciu większości Śląska przez Prusy Gwoździany znalazły się pod administracją niemiecką (pruską). W wyniku plebiscytu na Górnym Śląsku po I wojnie światowej Gwoździany pozostały po stronie niemieckiej, tuż przy granicy polsko-niemieckiej. Po II wojnie światowej Gwoździany przypadły Polsce.

W Gwoździanach znajduje opuszczony pałac z drugiej połowy XIX w., wybudowany w czasie, gdy właścicielami miejscowości był ród von Lücken, do którego należało kilka okolicznych majątków. Pałac w Gwoździanach kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Po II wojnie i nacjonalizacji przez jakiś czas mieściło się tu przedszkole. Nieremontowany, popadał stopniowo w kiepski stan. Obecnie nie jest użytkowany. Rezydencja, mająca charakter budowli eklektycznej z wyraźnymi elementami nawiązującymi do baroku i klasycyzmu, wzniesiona została w 1886 r. Murowany z cegły budynek wzniesiony został na planie prostokąta. Jest dwukondygnacyjny, a nakryty został czterospadowym dachem z lukarnami. Fasada pałacu jest siedmioosiowa i posiada centralny, lekko wysunięty ryzalit-ganek z głównym wejściem, zwieńczony wydatnym szczytem. Ganek podtrzymuje filarami znajdujący się nad nim balkon. Narożniki pałacu posiadają dekorację w postaci boniowania. Obok opuszczonej obecnie budowli znajdują się również zabudowania czworaków, spichlerza i gorzelni. Rezydencję otacza dziczejący park.








Umieszczone zdjęcia wykonano: maj 2014