Krosnomiasto na prawach powiatu w województwie podkarpackim, siedziba władz powiatu krośnieńskiego.
Krosno to jedno z najpiękniejszych miast dawnej Galicji, z dumą prezentujące wspaniałe dzieła architektury i sztuki, wznoszone przez wieki nakładem potężnych fortun przez europejskiej rangi artystów. To zarazem kolebka wielu przemysłów - miejsce idealne do poznania dziejów hutnictwa szkła i szklanej twórczości, pełne pamiątek po przemyśle naftowym i jego twórcach, wspomnień po światowej sławy wynalazcach i prekursorach techniki. A przecież wciąż świeże, niezdeptane, jeszcze nie do końca odkryte. Pierwsza wzmianka o Krośnie pochodzi z 1282 r., z dokumentów księcia krakowskiego Leszka Czarnego. Rozwojowi osady sprzyjało korzystne położenie przy szlaku handlowym z Małopolski na Ruś i Węgry. Na przełomie XIII i XIV w. wschodnia część ziemi krośnieńskiej należała prawdopodobnie do Rusi Halickiej. Przemawia za tym brak Krosna w dokumentach Władysława I Łokietka. Sytuacja ta zmieniła się w latach 1340–1349, po przyłączeniu Rusi Halickiej do Polski. W połowie XIV w. Krosno otrzymało prawa miejskie na prawie magdeburskim. W 1367 r. król Kazimierz Wielki nadał mu tytuł królewskiego wolnego miasta oraz własny herb (wzięty z herbu księstwa brzesko-kujawskiego). W tym samym czasie wzniesiono fortyfikacje miejskie. W 1461 r. wybudowano wodociągi. W 1473 i 1474 r. odparto najazdy węgierskie wojsk króla Macieja Korwina. Na przełomie XV–XVI w. Krosno stało się ważnym ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym (handel winem węgierskim, płóciennictwo, sukiennictwo). W drugiej ćwierci XVI stulecia, w mieście liczącym ok. 4 tys. mieszkańców, powstała liczna wspólnota luterańska. W 1569 r. Krosno otrzymało przywilej de non tolerandis Judeais. Postępom reformacji miało zaradzić sprowadzenie w 1614 r. jezuitów, którzy założyli kolegium. Pograniczną krainę trapiły najazdy tatarskie — np. w 1624 r. dotarli tu Tatarzy budziaccy Kantymira Murzy. Plagą tamtych czasów było także zbójnictwo na traktach handlowych. Walkom zbrojnym towarzyszyły zarazy i pożary, jeden z największych strawił miasto w 1638 roku. W 1655 r. Krosno zostało złupione i znacznie zniszczone przez Szwedów. Z kolei w 1657 r. odparło najazd wojsk siedmiogrodzkich księcia Rakoczego. Podczas wojny północnej, w latach 1702–1709, ziemia krośnieńska znów stała się terenem zmagań pomiędzy wojskami szwedzkimi, wspierającymi króla Stanisława Leszczyńskiego, a armią saską i wojskami zwolenników saskich Wettynów. W listopadzie 1702 r. po pogromie wojsk saskich, na Krosno napadły oddziały szwedzkie korpusu gen. Magnusa Stenbocka. W 1709 r. po klęsce króla szwedzkiego Karola XII pod Połtawą, do Krosna weszły z kolei wojska rosyjskie cara Piotra I. Po półwieczu względnego spokoju i odbudowy w latach 1769–1772 konfederaci barscy walczyli tu ponownie z wojskami rosyjskimi Katarzyny II. Odziały konfederackie utrzymały się w Krośnie aż do wejścia wojsk austriackich w maju 1772 r., wcielających w życie postanowienia porozumień rozbiorowych — ziemia krośnieńska stała się na prawie półtora stulecia częścią habsburskiej Galicji i Lodomerii, jednej z najuboższych prowincji cesarstwa. Sytuacja gospodarcza i społeczna zaczęła zmieniać się dopiero od połowy XIX w. na co wpłynęło korzystnie zniesienie pańszczyzny. Ponowny rozwój Krosna związany był z odkryciem i eksploatacją złóż ropy naftowej. W 1856 r. Tytus Trzecieski i Karol Klobassa założyli pierwszą na świecie spółkę poszukiwania i wydobywania ropy. Ignacy Łukasiewicz założył wkrótce kopalnię i rozpoczął budowę jednej z pierwszych na skalę światową destylarni oleju skalnego. Krosno i pobliska Bóbrka stały się kolebką przemysłu naftowego. W ślad za tym w 1905 r. uruchomiono Zakłady Rafinerii Ropy Naftowej. W 1884 r. dotarła do miasta kolej żelazna. Szeroko zakrojona autonomia galicyjska umożliwiła rozkwit życia kulturowego i społecznego. W latach poprzedzających wybuch I wojny światowej dynamicznie rozwijały się organizacje o charakterze wojskowym i niepodległościowym — drużyny „Strzelca”, „Bartoszowe” i „Sokoła”. W czerwcu 1914 r. pod Krosnem odbyły się wielkie ćwiczenia wojskowe strzelców i sokołów, na które przybył Józef Piłsudski. Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 r. z Krosna do Krakowa wyruszyła 200-osobowa kampania strzelecka. Już we wrześniu na ziemię krośnieńską wkroczyła armia rosyjska, w samym mieście stacjonował sztab 8. Armii gen. Brusiłowa. Krosno przechodziło jeszcze kilka razy z rąk do rąk walczących armii, zanim wiosną 1915 r. linia rosyjska została przełamana, a front przeniósł się daleko na wschód. Jesienią 1918 r. Krosno znalazło się w granicach odrodzonej Rzeczypospolitej (powiat w województwie lwowskim). W latach powojennych najważniejsza stała się odbudowa gospodarki, powstało wiele nowych przedsiębiorstw przemysłu szklarskiego, elektrochemicznego i gumowego, uruchomiono wydobycie gazu ziemnego. Jednak dopiero lata 30. XX w. przyniosły prawdziwy rozwój. Krosno znalazło się w Centralnym Okręgu Przemysłowym, w powiecie rozwijał się przemysł naftowy. Stabilną sytuacje przerwała II wojna światowa. We wrześniu 1939 r. Krosno zajęły wojska niemieckie. Okupanci zaczęli wprowadzać nową administrację i politykę. W październiku powiat krośnieński włączono do Generalnego Gubernatorstwa (dystrykt krakowski). Gestapo przeprowadzało aresztowania początkowo głównie wśród inteligencji oraz działaczy politycznych i społecznych. W odpowiedzi Polacy zaczęli organizować się struktury konspiracyjne. W Krośnie powstały m.in. Młoda Polska, na jej bazie zaś Tajna Organizacja Wojskowa, Organizacja Orła Białego, która szybko podporządkowała się Służbie Zwycięstwa Polski (Związek Walki Zbrojnej). W 1942 r. doszło do scalenia większości grup konspiracyjnych w szeregach Armii Krajowej, która od lipca 1944 r. uczestniczyła w Akcji „Burza”. Walki trwały aż do stycznia 1945 r., do wejścia Armii Czerwonej. W wyniku II wojny światowej Krosno poniosło ogromne straty. Okupanci zniszczyli większość zakładów przemysłowych, wywożąc cenne urządzenia i burząc budynki. Wyjątkowo duże były straty w ludziach. Wielu mieszkańców miast i powiatu zginęło w obozach koncentracyjnych, w czasie pojedynczych łapanek, masowych egzekucji, a także w walce zbrojnej. Tuż po zakończeniu się II wojny światowej przystąpiono do odbudowy. W pierwszej kolejności uruchomiono kopalnie ropy naftowej. W latach 50. i 60 XX w. postępował zauważalny rozwój gospodarczy miasta, pełniącego rolę siedziby powiatu w województwie rzeszowskim. Powstało wiele nowych zakładów pracy, szkoły średnie, placówki kulturalne i obiekty użyteczności publicznej. W 1975 r. Krosno stało się stolicą utworzonego województwa krośnieńskiego, istniejącego do 1998 r. — obecnie miasto jest tzw. powiatem grodzkim i ośrodkiem powiatu w województwie podkarpackim.
Kościół oo. kapucynów pw. Podwyższenia Krzyża Świętego został wzniesiony na zewnątrz linii miejskich murów obronnych, w latach 1771-1811. Jest jednym z najpóźniej wybudowanych kościołów barokowych w Polsce. Rozczłonkowana, bogato zdobiona elewacja zachodnia stanowi ewenement wśród zwykle surowych, oszczędnych w wyrazie kościołów zakonu kapucynów. Na osi fasady znajduje się płycina z malowidłem przedstawiającym Chrystusa na krzyżu, pochodzącym z pierwszej połowy XIX w. We wnętrzu budowli warto zobaczyć iluzjonistyczną polichromię wykonaną w 1809 r. przez krośnieńskich malarzy. Ołtarz główny pochodzi z 1879 r. W jego centralnej części umieszczony jest rokokowy krucyfiks z drugiej połowy XVIII w.
Dzwonnica kościoła farnego - nad wejściem do dzwonnicy widnieje rok 1637. Jest to rok rozpoczęcia budowy dzwonnicy kościoła farnego p.w. Świętej Trójcy. Wznoszona była ze środków Wojciecha Roberta Portiusa, komendanta miasta i jednego z najsłynniejszych i najbardziej zasłużonych patrycjuszy w dziejach Krosna. Dokładnie nie wiadomo kiedy jej budowa została zakończona. Jedna z wersji mówi, że było to w 1651 r. Tymczasem w swoim testamencie datowanym na rok 1658 fundator dzwonnicy zapisał znaczne środki na ukończenie budowy wieży. Jest to obiekt wzniesiony na planie kwadratu, murowany i otynkowany. Trókondygnacyjna budowla, której wysokość wynosi 38 metrów zwieńczona jest baniastym hełmem z kolumienkową latarnią. Na szczycie latarni umieszczony jest wiatrowskaz w kształcie monstrancji. Pod hełmem widoczny jest gzyms o fortecznej ornamentyce. Dolna kondygnacja dzwonnicy z jednej strony połączona jest z plebanią, a z drugiej wsparta została przyporami. Wewnątrz dzwonnicy zamontowane są trzy dzwony wykonane w 1639 r. przez ludwisarzy niemieckich: Stefana Mautela i Gregora Oliviera. Największy dzwon to Urban mierzący w obwodzie 490 cm, trochę mniejszy to Jan o obwodzie 390 cm i najmniejszy Marian, którego obwód wynosi 350 cm. Dzwony na wieży zawisły w 1658 roku co może świadczyć, że w tym właśnie roku została zakończona budowy dzwonnicy.
Rynek - wytyczony został najprawdopodobniej w czasie lokacji miasta w połowie XIV w. Pierwotnie był mniejszy od współczesnego, a jego powierzchnia znajdowała się o 1,2-1,4 m poniżej obecnego poziomu. Otaczały go budynki drewniane, które od końca XV w. stopniowo zastępowano murowanymi. Trwała zabudowa pojawiła się pod koniec XV w. Z tego okresu pochodzi najstarsza zachowana kamienica Wójtowska oraz piwnice przyrynkowych kamienic. Rynek w dzisiejszym kształcie stanowi rozległy plac kształtem zbliżonym do prostokąta o wymiarach 115 x 72 m. Rynek
Należy bez wątpienia do najpiękniejszych miejsc w regionie, jest sercem miasta bijącym nieprzerwanie od czasów lokacji Krosna, tętniącym życiem i dziś, jako miejsce spacerów, imprez plenerowych i odwiecznych interesów. Po ostatniej rewitalizacji zachwyca odnowionymi fasadami kamienic, nowym brukiem i stylowymi latarniami a liczne tu kawiarenki i restauracje zachęcają do spędzenia na nim dłuższego czasu. Prostokątny plac o wymiarach 115x72m, mniejszy od krakowskiego ale na pewno nie mniej urokliwy, okalają zabytkowe kamienice pochodzące z różnych epok. Tym co wyróżnia krośnieński Rynek są wspaniałe, renesansowe podcienia arkadowe nadające miastu charakter włoskich città. Powstały w okresie szczególnego rozkwitu Krosna, kiedy dawna drewniana zabudowa rynku zastępowana była przez bogatych mieszczan okazałymi, murowanymi kamienicami a miasto zyskało miano „małego Krakowa”. Najbardziej wiekowa z nich jest kamienica wójtowska (Rynek 7), wzniesiona jeszcze w XV w., najstarsza kamienica mieszczańska na terenie województwa podkarpackiego. Zdobi ją piękny, wczesnorenesansowy portal kamienny, a jej podcienia oparte są na kolumnach oddających klasyczny joński porządek. Przykuwa uwagę rozmiarami, podobnie jak tzw. „curia praetoriana” czyli dwór ratuszowy (Rynek 5), pochodząca z pocz. XVI w., dawna siedziba władz miejskich. Obecnie mieści się w niej punkt informacji turystycznej a pod nią - w pięknej Piwnicy PodCieniami - organizowane są wystawy i wernisaże.
W sąsiedniej pierzei uwagę zwraca kolejny dawny ratusz – pochodząca z XVIII w. kamienica Rynek nr 1. Zdobi ją zegar pochodzący z Pierwszej Krajowej Fabryki Zegarów Michała Mięsowicza, stąd zwana jest Kamienicą pod Zegarem. Obecnie jest siedzibą rektoratu PWSZ w Krośnie. W kolejnej pierzei warto zwrócić uwagę na kamienicę Rynek nr 27, pochodzącą z XVI w., a w XVII w. należącą do słynnego krośnieńskiego Szkota, kupca i najbogatszego mieszczanina – Roberta Portiusa, który ją rozbudował i upiększył. Jej dzisiejszy wygląd to rezultat restauracji na pocz. XX w. Kamienica nr 25 to z kolei ciekawy przykład współczesnej udanej rewitalizacji i połączenia tradycji z nowoczesnością. Pochodzący z przełomu XVI i XVII w. zabytkowy gmach został w ostatnich latach uratowany i z powodzeniem przywrócony tkance miejskiej. Na przeciwnej pierzei warto zwrócić uwagę na kamienicę Rynek nr 12, maleńką acz niezwykle urokliwą. I choć wygląda na jedną z najstarszych, w rzeczywistości jest dziełem najsłynniejszego architekta przełomu XIX i XX w. Jana Sas-Zubrzyckiego, który wykorzystał starsze mury piwnic i parteru do stworzenia modelowej kamienicy epoki wczesnego renesansu. Nie przetrwał niestety renesansowy ratusz, o którym zapomniano, a przywróciły go pamięci dopiero badani archeologiczne u progu XXI w. Obok pozostałości ratusza odkryto znacznie starszą budowlę municypalną – „Dom Wójtowski” pochodzący z połowy XIV wieku oraz XV-wieczny system wodociągowy, jakim w tamtych czasach mogły poszczycić się jedynie Kraków i Lwów. Zarys obu odkrytych budynków odtworzony został na płycie rynku.
Gmach Rady Powiatowej ob. Urząd Miasta Krosna.
Dom Dziecka im. Księdza Zygmunta Gorazdowskiego prowadzony nieprzerwanie od 1899 roku, mieści się w jednopiętrowym zabytkowym budynku usytuowanym w centrum miasta.
Przed budynkiem Domu Dziecka stoi pomnik Ignacego Łukasiewicza (1822 - 1882), założyciela pierwszej w świecie kopalni ropy naftowej oraz konstruktora prototypu lampy naftowej został wzniesiony w 1932 roku. Jego autorem jest rzeźbiarz Jan Raszka. Odlana z brązu postać Ignacego Łukasiewicza stoi na granitowym postumencie, na którym umieszczono jego imię i nazwisko oraz jego datę urodzin i śmierci. Łukasiewicz przedstawiony jest w pozycji stojącej z prawą ręką skierowaną na ziemię jako źródło występowania cennych surowców w tym ropy naftowej.
Budynek Sądu - obiekt został wzniesiony w latach 1910 – 1913 na placu zakupionym w 1910 roku. Autorem projektu budynku jest krośnieński architekt Stanisław Bergman, bratanek malarza pochodzącego również z Krosna i noszącego to same nazwisko i imię. Wzniesiony budynek sądu jest obiektem murowanym z cegły, dwupiętrowy z ozdobną fasadą. W trójdzielnym zakończeniu fasady w 1912 r. zamontowany został zegar z tutejszej fabryki zegarów wieżowych Michała Miąsiewicza. Pomimo, że oddany do użytku obiekt przeznaczony był na siedzibę sądu, na początku tylko przez rok pełnił tą funkcję. Po wybuchu I wojny światowej i zajęciu miasta przez Rosjan urządzono tutaj siedzibę sztabu na następnie szpital wojskowy. W okresie międzywojennym ponownie w gmachu mieścił się sąd. Podczas II wojny światowej w budynku ponownie urządzony został szpital. Obecnie zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem ma tu swoją siedzibę sąd. W 2009 roku na fasadzie bocznej budynku umieszczona została tablica pamiątkowa z godłem Polski, herbami Węgier i Krosna oraz krótką treścią informującą o tym, że w miejscu tym w przeszłości przebiegał głównym szlak komunikacyjnym na Węgry i znajdowała sie brama zwana "Bramą Węgierską".
Centrum Dziedzictwa Szkła - w Krośnie przy samym Rynku ma swoją siedzibę nietypowe muzeum. Centrum Dziedzictwa Szkła, bo o nim mowa, to połączenie mini huty szkła z centrum wystawienniczo - kulturalnym. Na zwiedzających czeka tu wiele atrakcji. Centrum składa się z dwóch obiektów: budynku mieszczącego się przy ulicy Blich 2 oraz tzw. piwnic przedprożnych z przełomu XVI i XVII w., które znajdują się przy zachodniej pierzei krośnieńskiego Rynku. Niestety my przybyliśmy tu zbyt późno i już nie weszliśmy do niego. Muzeum otwarte jest codziennie do godziny 16.30 a na jego dokładne i spokojne zwiedzanie należy przeznaczyć przynajmniej dwie godziny.
Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego - przed Centrum Dziedzictwa Szkła stoi pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego. Pomysł budowy pomnika zrodził się już w 1935 roku. Realizację tego planu pokrzyżował wybuch wojny. Po 1945 roku z wiadomych względów nie było to również możliwe. Dopiero w pierwszych latach XXI wieku projekt uhonorowania Marszałka doczekał się realizacji. Obywatelski Komitet Budowy Pomnika ogłosił konkurs, który wygrał artysta rzeźbiarz Władysław Dudek z Krakowa. Pomnik odsłonięto 15 sierpnia 2005 roku w dniu Święta Wojska Polskiego. Na szczycie obelisku z czerwonego granitu jest wykonane z brązu popiersie Józefa Piłsudskiego. Jest to pierwowzór rzeźby z lat trzydziestych XX w., a jej autorem był artysta rzeźbiarz Kubicki. Gipsowe popiersie przechowywane było naprzód w szkole w Węglówce (gmina Korczyna), w czasie wojny i po wojnie aż do 1981 roku w różnych miejscach w okolicach Krosna. 11 listopada 2008 r. w ścianę pomnika wmurowano tablicę pamiątkową z napisem „ Wielkiemu Rodakowi Marszałkowi Rzeczpospolitej Honorowemu Obywatelowi Miasta Józefowi Piłsudskiemu w 90. rocznicę Odzyskania Niepodległości – mieszkańcy Krosna”.
Jedną z najstarszych budowli w Krośnie jest pałac biskupów przemyskich. W tamtym czasie Krosno było o wiele lepiej ufortyfikowane od Przemyśla toteż biskup Eryk postanowił umieścić w nim swą siedzibę. Budowla ta była bezpośrednio włączona w system fortyfikacyjny. W pałacu tym zamieszkiwał min biskup przemyski Stanisław Tarło, który pochowany został w kościele farnym. To właśnie jemu rezydencja ta zawdzięcza gruntowną rozbudowę. Po przeniesieniu siedziby biskupiej do Brzozowa w roku 1630, pałac wielokrotnie zmieniał właścicieli i został rozbudowany o zachodnie skrzydło, a w roku 1873 stał się własnością miasta. Obecnie mieści się w nim Muzeum Podkarpackie, które posiada największą kolekcje lamp naftowych w Europie.
Muzeum Podkarpackie w Krośnie jest właścicielem największej w Europie kolekcji lamp naftowych. Są tu lampy stołowe, stojące, przyścienne, wiszące, techniczne oraz latarnie naftowe z wytwórni austriackich, węgierskich, niemieckich, francuskich, angielskich, amerykańskich i polskich. Największą część zbioru stanowią przenośne lampy stołowe (625 sztuk). Najbardziej efektowne z nich, z przełomu XIX i XX w., są misternie wykonane z różnych materiałów i zdobione wieloma technikami, mają też rozmaite kształty i barwy. Inwencja i artyzm ówczesnych rzemieślników budzą zachwyt i uczucie żalu, gdy pomyśli się o ofercie dzisiejszych sklepów oświetleniowych. Eksponaty zaczęto zbierać w latach 50 XX wieku, gdy pierwsi pracownicy muzeum wyruszali w teren, poszukując dawnych urządzeń służących do eksploatacji złóż ropy naftowej, lamp naftowych i przedmiotów związanych z działalnością Ignacego Łukasiewicza. Najcenniejsze z nich zostały kupione od prywatnych kolekcjonerów oraz w sklepach "Desy". Część zbiorów to dary od osób prywatnych i organizacji związanych z przemysłem naftowym. Oprócz kolekcji lamp naftowych można obejrzeć ekspozycję dotyczącą historii oświetlenia, a w niej łuczywa, lampki oliwne, olejne, gazowe, spirytusowe, benzynowe, acetylenowe i inne atrakcje. Muzeum ma także ciekawy zbiór świeczników i latarń z okresu od XVII do XX w. oraz archiwalia prezentujące dzieje polskiego przemysłu naftowego. Wśród fotografii i korespondencji znajduje się album z 60 fotografiami pochodzącymi z 1878 r., ofiarowany Ignacemu Łukasiewiczowi wraz z medalem w 25. rocznicę zapalenia pierwszej lampy naftowej.
Umieszczone zdjęcia wykonano: lipiec 2012