GLIWICE

Gliwice
miasto na prawach powiatu , w województwie śląskim, położone na Wyżynie Śląskiej, nad rzeką Kłodnicą na Górnym Śląsku.

Osada wzmiankowana była w końcu XIII w. Prawa miejskie Gliwice uzyskały przed 1276 r. (być może w 1254 r.). Rozwojowi miasta sprzyjało korzystne położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych łączących Kraków z Wrocławiem i południe Europy z wybrzeżem Morza Bałtyckiego. W 1327 r. książę bytomski Władysław złożył hołd lenny królowi Czech; od tego momentu Gliwice znajdowały się pod zwierzchnictwem czeskim i dzieliły losy polityczne Śląska, choć aż do 1532 r. leżały w granicach księstw Piastów Śląskich. W 1431 r. miasto zajęli podstępem husyci dowodzeni przez litewskiego księcia Zygmunta Korybutowicza i utworzyli tu jeden ze swoich ośrodków. W 1526 r. po bezpotomnej śmierci króla Czech i Węgier Ludwika II Jagiellończyka, na tronie Czech zasiadł arcyksiążę austriacki Ferdynand Habsburg, przyszły cesarz — rządy jego dynastii trwały odtąd ponad dwa wieki. Epoce nowożytnej w Gliwicach rozwijało się browarnictwo i handel chmielem, oraz sukiennictwo. Od 1742 r. Gliwice znajdowały się w państwie pruskim. Nowe władze zadbały o rozwój dróg handlowych i modernizację środków transportu. W latach 1792–1804 wybudowano Kanał Kłodnicki, którym spławiano węgiel do Odry. Węgiel z Gliwic był tańszy od angielskiego, dlatego też był chętnie importowany przez rynek berliński. W 1796 r. w Gliwicach uruchomiono państwową hutę żelaza (Huta Królewska „Gliwice”), która zasłynęła w całej Europie nie tylko ze względu na swe odlewy artystyczne, ale również z produkcji zbrojeniowej. W 1845 r. uruchomiono połączenie kolejowe z Opolem i Wrocławiem. W 1848 r. wybudowano nową hutę „Hermina” (później Huta „Łabędy”). Rozwój gospodarki wpływał na gwałtowny rozwój demograficzny miasta. W 1871 r. w mieście żyło 13 tys. mieszkańców, zaś w 1914 r. – już 70 tysięcy. Podczas I wojny światowej gospodarka i przemysł zostały przestawione na produkcję zbrojeniową. W okresie międzywojennym, w wyniku plebiscytu w 1921 r., Gliwice, stanowiące wcześniej duże skupisko polskich organizacji i instytucji narodowych, pozostały w granicach Niemiec. W 1938 r. ukończono budowę Kanału Gliwickiego, łączącego Gliwice z rzeką Odrą. 31 sierpnia 1939 r. Niemcy sfingowali napad na propagandową niemiecką radiostację gliwicką. O przeprowadzenie tego napadu oskarżono stronę polską. Był to jeden z pretekstów do napaści wojsk niemieckich na Polskę. Podczas II wojny światowej miasto było całkowicie nastawione na produkcję zbrojeniową. W mieście powstały cztery obozy pracy przymusowej, które funkcjonowały jako filie obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W styczniu 1945 r. Gliwice zostały zajęte przez wojska sowieckie, które dokonały dużych zniszczeń w zabudowie. Były bowiem pierwszym dużym śląskim miastem należącym do Niemiec, do którego wkroczyła Armia Radziecka. Dlatego Sowieci dopuścili się w mieście do licznych masowych egzekucji ludności cywilnej, rabunków oraz gwałtów na kobietach. W następnych miesiącach na roboty do ZSRR wywieziono tysiąc gliwiczan. W następnych latach miasto opuściły tysiące Niemców, napłynęło zaś wielu osadników, w tym reemigranci z Francji. Od 1999 r. Gliwice stanowią tzw. powiat grodzki i ośrodek powiatu gliwickiego w województwie śląskim.

W Gliwicach zazwyczaj byliśmy tylko przejazdem lub w celu zrobienia zakupów. Kiedy doczytaliśmy się, że znajduje się tam Zamek Piastowski postanowiliśmy go zobaczyć a przy okazji zwiedzić miasto.

Rynek ma kwadratowy kształt, a z każdego rogu odchodzą od niego dwie uliczki. Kształt rynku oraz uliczki gliwickiej Starówki został ukształtowany w okresie lokacji miasta w średniowieczu. Na środku rynku znajduje się ratusz, a w zachodniej części fontanna z Neptunem. Kamienice znajdujące się przy rynku pochodzą w większości z XIX i XX wieku i zostały poważnie zniszczone podczas II wojny światowej. Po 1946 roku rynek odbudowano i zrewaloryzowano według projektu inżyniera Franciszka Maurera, absolwenta Politechniki Lwowskiej i późniejszego profesora Politechniki Śląskiej. W 2010 roku została przeprowadzona wymiana nawierzchni rynku oraz przeprowadzone prace archeologiczne, podczas których znaleziono studnie. W ostatnich latach przeprowadzano też renowację kamieniczek, znajdujących się przy rynku. Głównymi zabytkami gliwickiej starówki jest między innymi rynek z centralnie umieszczonym ratuszem oraz pozostałości murów obronnych, zamek, zabytkowe kamieniczki i kościół Wszystkich Świętych.

Ratusz - budynek znajduje się na środku Rynku w centrum Gliwic. Pierwszy ratusz w Gliwicach wybudowano już pod koniec XIII wieku jednak obecny budynek ratusza został wybudowany w XV wieku. Jego wysokość wynosi 41,5 metra. W piwnicach budynku znajdują się pozostałości murów pierwszego ratusza. Obecnie w budynku znajduje się Pałac Ślubów oraz sale reprezentacyjne, a w piwnicach kawiarnia.

Fontanna z Neptunem - fontanna znajdująca się na rynku w jego zachodniej części. Przedstawia Neptuna na delfinie. Jest wykonana z piaskowca. Fontanna stoi na cokole wewnątrz kwadratowego basenu. Została wybudowana w 1794 roku. Stworzył ją Johannes Nitsche, rzeźbiarz barokowy, pochodzący z Opawy.

Mury obronne w Gliwicach - średniowieczne miejskie mury obronne otaczające Starówkę w Gliwicach, jedne z najlepiej zachowanych obiektów tego typu na Górnym Śląsku. Położenie Gliwic na przecięciu się ówczesnych szlaków handlowych z Krakowa do Wrocławia oraz z Węgier i Moraw dalej na północ spowodowało, że w XIV wieku miasto zostało otoczone murami obronnymi. Dostać się do miasta można było przez dwie bramy: Białą zwaną Bytomską, ponieważ leżała ona od strony Bytomia oraz Czarną zwaną Raciborską, ponieważ leżała ona od strony Raciborza. Ówczesne mury miały wysokość 9 m, grubość od 1 m do 1,2 m, obwód 1125 m, 29 baszt i wspomniane wyżej 2 bramy. Miasto poza murami było otoczone fosą. Do dzisiaj zachowała się tylko część ówczesnych fortyfikacji (około 200 metrów), między innymi fragment fosy miejskiej oraz ruiny bramy Czarnej (Raciborskiej) odsłonięte przy pl. Rzeźniczym - stanowiące otwartą ekspozycję mostu.

Kościół Wszystkich Świętych - kościół parafialny w dzielnicy Śródmieście. Kościół położony jest na gliwickiej starówce. Jest to orientowana budowla trójnawowa, halowa, z trójprzęsłowym prezbiterium i czteroprzęsłowym korpusem, stylistycznie zaliczana do gotyckich świątyń śląskich. Prezbiterium zamknięte jest trójbocznie. Ołtarz i ambona barokowe, drewniane. Wieża kościoła gotycka, doskonale widoczna z Rynku. Wysokość wieży z krzyżem wynosi około 63 m (sam krzyż ok. 3 m) Od wiosny do jesieni wieża jest udostępniona turystom. Z tarasu widokowego (57,5 m), (279,5 m nad poziomem morza), przy dobrej widoczności można dostrzec Górę Świętej Anny, zachodnie pasmo Beskidów, oraz pasmo Jesioniki a nawet słowackiego Gerlacha (tylko kilka razy w roku). Na szczycie wieży znajduje się duży krzyż ustawiony w 1950 roku z okazji 700-lecia założenia Gliwic.

Pomnik naszego największego polskiego wieszcza Adama Mickiewicza powstał w pierwszej połowie XX wieku w Oddziale Odlewnictwa Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych. Pomnik znajduje się przy ulicy Józefa Wieczorka na tzw. Placu Mickiewicza. Wokół zabytku znajdują się stare kasztanowce, pod którymi można usiąść na ławce lub zagrać w szachy na specjalnie do tego przystosowanych betonowych stołach.

Na Placu Rzeźniczym znajduje się Rzeźba „Ku Słońcu”. Jej autorem jest profesor Krzysztof Nitsch. Ideą rzeźby wg. tabliczki zamieszczonej w jej sąsiedztwie jest: dążenie do celu, dążenie do wszystkich wartości, sięganie po ideały oraz sięganie i odkrywanie nieznanego.

Rzeźba kobiety z dzbanem, odsłonięta w 1956 roku, zwana potocznie „Gliwiczanką”, autorstwa zmarłej niedawno w Monachium rzeźbiarki Wandy Demczyszyn-Wiśniewskiej (recte Winter), usytuowana w narożu ulic Plebańskiej i Krótkiej przypomina od ponad pięćdziesięciu lat o bohaterskiej obronie miasta przez kobiety w trakcie najazdu na Gliwice wojsk generała Mansfelda podczas Wojny Trzydziestoletniej.

Zamek Piastowski, początkowo w formie dwóch połączonych baszt, został wzniesiony wraz z murami obronnymi w połowie XIV wieku, a przebudowany na przełomie XIV i XV wieku, kiedy to podobno stał się siedzibą gliwickiej gałęzi Piastów Śląskich. W 1561 roku nowy właściciel zamku, Fryderyk von Zetritz, rozbudował go i w tym stanie, łącząc w sobie pierwotny styl gotycki i późniejszy renesansowy, budowla przetrwała do dnia dzisiejszego. Przed II Wojną Światową znany jako "Dwór Cetrycza". W 1959 roku został gruntownie odrestaurowany i stał się częścią Muzeum w Gliwicach. W ostatnich latach zamek przeszedł gruntowną renowację.

Pomnik Stefana Batorego - monument jest wyjątkowym darem dla Gliwic od węgierskiego miasta Salgotarjan. Lokalizacja dla pomnika nie jest przypadkowa. Choć niewielu gliwiczan zdaje sobie z tego sprawę, plac sąsiadujący z Zamkiem Piastowskim nazywa się skwer Salgótarján. Nazwa pochodzi od 37-tysięcznego miasta na Węgrzech, z którym Gliwice nawiązały współpracę na początku lat 90-tych ubiegłego wieku. Oba miasta łączy współpraca partnerska.

Budynek dzisiejszego Magistratu wybudowano w 1928 roku, jako hotel Haus Oberschlesien. Kwitło tu życie kulturalne i towarzyskie miasta. Sytuacja zmieniła się po dojściu Hitlera do władzy, kiedy to budynek stał się miejscem zebrań NSDAP, a w czasie wojny składem materiałów propagandowych III Rzeszy. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Gliwic, budynek został podpalony przez radzieckich żołnierzy. Gmach odbudowano, a autorem przebudowy był związany z Gliwicami architekt Tadeusz Teodorowicz-Todorowski.

Fontanna z trzema faunami - fontanna znajduje się przed budynkiem Urzędu Miejskiego przy ulicy Zwycięstwa. Fontanna przedstawia trzy trzymające się za ręce tańczące fauny i została odlana z żeliwa w Hucie Gliwice w 1928 roku. Fontanna została umieszczona na cylindrycznym cokole z ornamentem z motywem baranich głów i festonów. Fontanna jest przez Gliwiczan potocznie zwana Diabełkami.

Lew czuwający - rzeźba znajdująca się przy ulicy Dolnych Wałów w Gliwicach przed Willą Caro. Przedstawia leżącego lwa z uniesioną głową. Rzeźba wykonana jest z żeliwa i została odlana w 1824 w Hucie Gliwice. Jest jednym z kilku żeliwnych odlewów wykonanych według projektu Theodora Kalidego z pracowni prof. Christiana Daniela Raucha w Berlinie. Poszczególne egzemplarze można było zamówić w odlewni w Berlinie, a potem także w Gliwicach. Pierwowzorem był posąg lwa ustawiony 15 maja 1822 w Starościńskich Skałach - obecnie do obejrzenia nad Jeziorem Złotnickim w okolicach Leśnej. Choć jako autor rzeźby występował tu jeszcze - jako właściciel pracowni - Rauch, udział Kalidego w wykonaniu posągu był bardzo duży, być może nawet większy niż jego profesora. Następne odlewy firmuje już Kalide (odszedł z pracowni Raucha w 1830). Pierwotnie pomnik ustawiony był przed jednym z budynków administracyjnych Huty Gliwice (obecnie GZUT). W okolice Willi Caro przeniesiono go dopiero w 1934 r.

Willa Caro − zabytkowa rezydencja mieszkalna przemysłowca Oscara Caro mieszcząca się w Gliwicach. Rezydencja znajduje się w centrum Gliwic przy ulicy Dolnych Wałów. Willa posiada niemal całkowicie zachowany wystrój wnętrz. Oprócz stałej wystawy muzealnej, obrazującej dziewiętnastowieczne wnętrza mieszkalne miejskich siedzib przemysłowców, w budynku znajduje się ekspozycja etnograficzna prezentująca kulturę ludową regionu gliwickiego. Ekspozycja ta stanowi uzupełnienie szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.Willa została zbudowana na zamówienie śląskiego przemysłowca Oscara Caro w latach 1882-1885. W latach 1991-2000 wykonano kapitalny remont budynku. Obecnie willa jest główną siedzibą Muzeum w Gliwicach.

Budynek Poczty Głównej powstał w latach 1903-1906. Utrzymany w stylu historyzmu z elementami neogotyku jest jednym z najpiękniejszych obiektów Gliwic. Z uwagi na swoją zróżnicowaną bryłę architektoniczną oraz interesującą dekorację elewacji został wpisany do rejestru zabytków województwa śląskiego. Będąc w środku budynku, szczególną uwagę należy zwrócić na oryginalne oświetlenie hali głównej, będącej jednocześnie wewnętrznym dziedzińcem.

Pomnik Józefa Piłsudskiego wzorowany jest na pomniku warszawskim. Jego autorem jest Tadeusz Łodzian. Monument powstał z inicjatywy posła Janusza Steinhoffa. Jego odsłonięcie miało miejsce dnia 11 listopada 1998 roku. Odsłonięcia dokonał premier Jerzy Buzek w towarzystwie wnuczki marszałka, Joanny Onyszkiewicz.